Ders 2
Alfabe - Алфавит
[yandx]vlasova-vlasovaol/4de6n35oi2.4021[/yandx]

Kiril Alfabesi ile ilgili Radyo Dersi (Ders 2)'nin PDF versiyonu için tıklayın

Rusça öğrenmeye alfabeden başlayacağız. Rus Alfabesi (Kiril Alfabesi), Türk Alfabesinden oldukça farklı, çünkü burada ilk defa gördüğünüz ve sizleri şaşırtabilecek birçok harf mevcuttur. Kiril Alfabesi ilk bakışta gözünüzü korkutabilir ancak inanın ki kesinlikle o kadar korkunç değil. Tam tersi Rusça ve Türkçe arasında ses benzerliği çok yakın olduğu için harflerin grafik imajlarına alışırken telaffuzların da oldukça kolay olduğunu göreceksiniz.

Kiril Alfabesiyle tanışmanız için aşağıdaki tabloda yer alan Rus Alfabesiyle ilgili olan bütün bilgileri güzelce çalışmanız gerekmekte:

KIRIL ALFABESI ÜZERINDE ÇALIŞALIM

1. Kiril Alfabesi’nde tabloda gördüğünüz gibi 33 harf, bunlardan 10’u ünlü (а, у,о,ы,э,я,ю,ё,и,е), 21’i ünsüz (б,в,г,д,ж,з,й,к,л,м,н,п,р,с,т,ф,х,ц,ч,ш,щ) ve her iki guruba girmeyen 2 işaret (ъ,ь) var.

2. Şimdi öğrenme işini biraz kolaylaştırmak için Rusça harflerini Türkçe ses okunuşları açısından üç gruba ayıralım.

A) Rusça ve Türkçe’de hem aynı şekilde yazılan hem de aynı şekilde telafuz edilen harfler grubu. Şunları artık biliyorsunuz diyelim:
А а [a], К к [k], М м [m], O o [o], Т т [t]

B) Bir sonraki gruba ise ‘Sürpriz harfler’ diyelim. Harf olarak Türkçe alfabesinde mevcut, fakat Rusça’da ses olarak farklı şekilde okunur:
В в [v], Е е [e], И и [i], Н н [n], Р р [r], С с [s], У у [u]

C) En kalabalık olan bu gruba ise Rus alfabesinin ‘kendine özgü’ görünümlü harfleri diyelim ve özel ilgi gösterelim:
Б б , Г г [g], Д д [d], Ё ё [yo], Ж ж [j], З з [z], Й й [y], Л л [l], П п [p], Ф ф [f], Х х [h], Ц ц [ts], Ч ч [ç], Ш ш [ş], Щ щ [şç], Ы ы [ı], Э э [e], Ю ю [yu], Я я [ya] 

D) Son gruba ise iki işaret girmektedir. Şunlar sadece harf olarak kullanılır:

Ъ ъ (sertleştirme işareti) kullanıldığı yerde kısa bir duruş vermek lazım
Ь ь (yumuşama işareti) bu işaret önceki ünsüz harfi yumuşatır.

3. Seslerin okunuşlarıyla sınırlı kalmayıp harflerin adlarını da ezberlemekte fayda var. Neden? diye sorsanız cevap da şu. Rusların çok sevdiği kısaltmaların bazılarını okurken harflerin adlarından faydalanacaksınız:

МГУ [em-ge-ú] (Московский Государственный Университет – Moskova Devlet Üniversitesi)
НТВ [en-te-vé] (телевизионный канал НТВ – NTV televizyon kanalı)
РФ [er-éf] (Российская Федерация – Rusya Federasyonu)

4. Ayrıca harflerin normal ve el yazılarına biraz vakit ayırmamız lazım. Ruslar bir şeyi elle yazacak olursa bazı harfleri tanımayabilirsiniz. Ondan dolayı şu harflerin el yazılarına dikkat etmelisiniz:

Ёё [yo] harfi yazılı şeklinde üzerindeki nokta kullanılmadan, yani Ее olarak yazılıyor. Bu durum genellikle kitaplarda da mevcut.
Зз [z] harfi 3 (üç) rakamıyla benzerlik gösterir: Зз
Ии [i] harfi el yazısında Türkçe’deki ‘u’ harfine oldukça benzer bir hal alır: Ии
Пп [p] harfi el yazısında Türkçe’deki ‘n’ harfine benzerlik gösterir: Пп
Tт [t] harfi el yazısı ile yazıldığı zaman tanınamaz hale gelebilir, özellikle küçük 'т' harfine dikkat, çünkü el yazısıyla yazılan 'т' = т

[b]Zveri 'Do skoroy vstreçi' - Звери 'До скорой встречи'
http://turkish.ruvr.ru/images/static/sp … ey/2-a.pdf

Bu derste sizlere Zveri adındaki ünlü Rus pop-rock müzik grubu’nun Do skoroy vstreçi şarkısını sunuyoruz:
Rusça До скорой встречи Türkçe Tercümesi

Yakında görüşmek üzere
До скорой встречи, до скорой встречи,
[Da skóray fstréçi da skóray fstréçi] Yakında görüşmek üzere, yakında görüşmek üzere
Моя любовь к тебе навечно
[Mayá lubóf k tibé navéçna] Sana duyduğum aşk sonsuz
До скорой встречи, до скорой встречи
[Da skóray fstréçi, da skóray fstréçi] Yakında görüşmek üzere, yakında görüşmek üzere

Meraklısına ilginç bilgiler

Zveri Rus pop-rock müzik grubu, 2001 yılında kuruldu.

Ruslar, biriyle vedalaşırken bu kişiyi en yakın zamanda görme isteğini ifade ederek ‘До скорой встречи’ [Da skóray fstréçi] derler.

Grubun adı ‘Zveri’, ‘Hayvanlar’ demek.

‘Do skoroy vstreçi’ şarkısına çekilen klip de izlemeye değer. Klipte komik şartlarda doğan bir aşk hikayesi anlatılır.

Grubun adı, kurucusu Roman Bilık’ın ‘Zver’ (‘Hayvan’) lakabından kaynaklanır.

‘Zveri’ grubunun birçok şarkısı aşk ile ilgili. Ayrıca grubun gençlik havasını veren bütün şarkıları Rusya’da çok seviliyor.

Zveri Grubu, 2006 yılında MTV Rusya Müzik Kanalı tarafından en iyi grup olarak seçildi.

'Do skoroy vstreçi' şarkısı sözlerinin tümü için tıklayın

Ders 4
Okunuş Kuralları 2 - Правила чтения 2
[yandx]vlasova-vlasovaol/rbmcjcyqeg.5121[/yandx]

Okunuş Kuralları 2 ile ilgili Radyo Dersi (Ders 4)'nin PDF versiyonu için

Bu derste okunuş kurallarına devam ederek Ruşça okumanın en önemli 2 prensibi üzerinde duracağız: sert ve yumuşak harfler, tonlu ve tonsuzlar. Harflerin okunuşlarına devam etmek için Rusça’daki harflerle biraz daha yakın tanışmamız gerekir. Okunuş kurallarının temelinde, harflerin birkaç gruba ayrılma prensibi yatar.

Sert ve yumuşak harfler
Rusça’daki hem ünlü hem de ünsüzler, sert ve yumuşak olabilir. Sert-yumuşak ayırımı ağırlıklı olarak ünlü harflere bağlıdır. Rusça’da 10 ünlü harf var. Bunlar а, э, о, у, ы, я, ю, и, е, ё.
Şimdi bu harfler arasında sert ve yumuşak ünlüleri belirleyelim. Ünlü harfler çevresindeki ünsüzleri çoğu zaman etkiler.

1) а, о, у, ы, э ünlüleri her zaman sert olur. Bu ünlü harflerden önde gelen ünsüzler de sert olur:
парк [park] – park
дом [dom] – ev
ту́рок [túrak] – Türk erkeği
сыр [sır] – peynir
мэр [mer] – Belediye Başkanı

2) я, ё, ю, е, и ünlüleri her zaman yumuşak olur. Bu ünlü harflerden önde gelen ünsüzler yumuşak olur:
мёд [myot] – bal
песня [pésnya] – şarkı
принтер [prínter] – printer
пюре [püré] – püre

Kural: sert ünlüler, önde gelen ünsüzü sertleştirir, yumuşak ünlüler ise öndeki ünsüzleri yumuşatır. Pratik yapmak için yumuşak ve sert harflerden oluşan çift heceleri okumaya çalışın. Soldaki heceler sert, sağdakiler ise yumuşak şeklinde okunur:
а-я ы-и у-ю о-ё э-е
да – дя
ма – мя
ла – ля ты – ти
пы – пи
мы – ми ну – ню
ру – рю
зу – зю го – гё
во – вё
ко – кё нэ – не
сэ – се
фэ – фе

3) Kiril Alfabesi’nde yer alan iki özel işaret de harflerin okunuşlarını etkiler. Sertleştirme işareti ‘ъ’ (tverdıy znak) ve yumuşatma işareti ‘ь’ (myahkiy znak). Sertleştirme işareti, önde gelen ünsüz harfi sertleştirir, daha doğrusu, işaretin olduğu yerde kısa bir duruş verilir.
съел [s_yel] – (yemeğini) yedi
Bu kelimede sertleştirme işareti olmasaydı, ‘c’ harfi yumaşak olurdu. ‘Oturdu’ anlamına gelen ‘сел’ kelimesi içinde gibi:
сел [sel] – oturdu
Böylece, sertleştirme işareti’nin olması ya da olmaması, genel anlamın değişmesine yol açabilir.

Yumuşatma işareti önde gelen ünsüzü yumuşatır
соль [sol’] – tuz

Tonlu ve tonsuz ünsüzler
Bu prensip sadece ünsüz harfleri kapsar. Rusça’daki ünsüzler, tonlu ve tonsuz olabilir.
1) Tonlu ünsüzler, her zaman ses kullanılarak okunur.
ж [j],з [z],д [d], г [g],в [v],б [b.]
2) Tonsuz ünsüzler telaffuz edildiğinde sanki ağzınızdan hiç ses çıkmadan yalnız gürültü çıkıyormuş gibi telaffuz edilir:
п [p],ф [f],к [k],т [t],с [s],ш [ş]

Tonlu ve tonsuz harfleri çift olarak aklınızda tutmanız iyi olur. Rusça’da toplam olarak 6 çift tonlu-tonsuz ünsüz bulunuyor:
б-п, в-ф, г-к, д-т, ж-ш, з-с

Tonlu ve tonsuz ünsüzlerle ilgili kurallar:
1. kural: tonlu ünsüz, sözcüğün sonunda veya bir tonsuz önünde geldiğinde tonsuza dönüşür:
б = [p]: клуб [klup] – kulüp; ю́бка [yúpka] – etek
в = [f] Петро́в [pitróf] – Petrov; за́втра [záftra] – yarın
г = [k] друг [druk] – arkadaş
д = [t] год [got] – yıl; ло́дка [lótka] – kayık
ж = [ş] нож [noş] – bıçak; ло́жка [lóşka] – kaşık
з = [s] зака́з [zakás] – sipariş; бли́зко [blíska] – yakın

2. kural: tonsuz olan ünsüz, sözcüğün başında (sözcükten ayrı yazılan bağlaçlar da dâhil) ve bir tonlu ünsüzden önce geliyorsa tonlu olur.
c = [z] сде́лать [zdélat] – yapmak
к = [g] экза́мен [igzámin] – sınav

Meraklısına İlginç Bilgiler
‘Ё’ harfinin ilginç hikâyesi var. Kiril Alfabesi’ne çok geç, 18. yüzyılın sonunda giren bu harfin hikâyesi, ünlü Rus tarihçi Karamzin ile özdeşleşti, çünkü ‘ё’ harfi ilk defa bu tarihçinin çıkardığı dergide yayımlandı. Rusça’da bu çok sevilen bir harf. Rus dilinde ‘ё’ harfi ile başlayan 12 binden fazla kelime bulunuyor. Rusya’da 29 Kasım’da bu harfin günü kutlanır. Karamzin’in memleketi olan Simbirsk, bugünkü Ulyanovsk şehrinde ise ‘ё’ harfinin heykeli bulunuyor. Ayrıca, Rusların konuşma dilinde kullandıkları bazı ifadeler de bu harfle başlıyor. Örneğin, hayal kırıklığına uğrayan, birdenbire üzülen ya da bir sürpriz ile karşılaşan Ruslar, ‘ёлки-палки’ [yólki-pálki] – ‘çamlar-sopalar’ derler. Ancak burada önemli olan, mantık ve anlam değil; dışa vurulan duygulardır.
**
Okunuş Kuralları 3 - Правила чтения 3
Bu derste Rusça harflerin okunuşlarına devam ediyoruz. Buradaki okunuş kuralları Rusça imla kurallarına bağlıdır.

ЖИ-ШИ’ler

İlk önce aklınızda her zaman tutmanız gerekecek bazı harflere değinelim. Rusça’daki Ж [je], Ш [şe], Ц [tse] harfleri her zaman serttir. Bu harflerden sonra yumuşak ünlü gelse bile okunuşu değişmez, her zaman sert olur. Rusça imla kurallarına göre, Ж, Ш, Ц harflerinden sonra birkaç istisna hariç sert olan ‘ы’ [ı] ve ‘э’ [e] harfleri yazılmaz; yerlerine yumuşak olan ‘и’ [i] ve ‘е’ [ye] harfleri yazılır. Buna rağmen daha önce belirttiğimiz gibi okunuş tarzı değişmez, yine sert olur:
у́жин [újın] – akşam yemeği
ши́на [şı́nı] – araba lastiği
цирк [tsırk] – sirk
Şimdi de her zaman yumuşak olan harflere geçelim. Bunları da unutmamanız gerekir. Burada iki harf var: Ч [ça] ve Щ [şşa]. Bu harflerden sonra sert bir ünlü yazılsa da, Ч ve Щ her zaman yumuşak olur, yani bu harflerden sonra gelen ‘а’ [а] ve ‘у’ [u] yazılmasına rağmen ‘я’ [ya] ve ‘ю’ [yu] olarak okunur.
ча́шка [çyáşka] – fincan
щу́ка [şşyúka] – turna balığı

Harflerin birleşimleri

Şimdi de bazı ünsüzlerin birlişimine bakalım.
1. ТС ve ТД harf birleşimleri ‘ц’, yani [ts] olarak okunur.
ТС = [ts] де́тский [détskiy] – çocuk
ДС = [ts] шве́дский [şvétskiy] – İsveç
2. CЧ ve ЗЧ birleşimleri uzun [ş] olarak telafuz edilir.
CЧ = [şş] счёт [şşyot] – hesap
ЗЧ = [şş] грузчик [grúşşik] – işçi
3. ЧН harf birleşimi [ş] olarak okunur:
конечно [kanéşna] – tabii
скучно [skúşna] – sıkıcı
4. ЧТ harf birleşimi, ‘ЧТО’, ‘ЧТОБЫ’, ‘ПОТОМУ ЧТО’ sözcüklerinin içinde [ş] olarak okunur:
что [şto] – ne; ki
чтобы [ştóbı] – için; ki
потому что [patamúşta] – çünkü
5. Г harfi sözcüklerin ortasında ve sonunda karşımıza çıkan –ОГО ve –ЕГО birleşimlerinde [v] olarak telafuz edilir:
кого́ [kavó] – kimi?
eго́ [ivó] – onu (eril cins)
сего́дня [sivódnya] – bugün

Burada da özel durumlar var:
погода [pagóda] – hava
6. ГК ve ГЧ harf birleşimleri [h] olarak telafuz edilir:
лёгкий [lyóhkiy] – hafif, kolay
легче [léhçe] – daha hafif; daha kolay

Çift Ünsüzler

Türkçe’de olduğu gibi Rusça’da da art arda yazılan aynı ünsüzler ayrı ayrı telaffuz edilir:
Анна [Ánna] – kadın ismi
странно [stránna] – garip, tuhaf
Bu kural için birkaç özel durum bulunuyor, çünkü bu kelimeler içindeki çifte ünsüzler, tekmiş gibi okunur:
русский [rúskiy] – Rus
теннис [ténis] – tenis
суббота [subóta] – Cumartesi
грамматика [gramátika] – gramer

Ünsüzlerin düşmesi

1. СТН, ЗДН, СТЛ, РДЦ harf birleşimlerinde Т ve Д harfleri okunmaz:
сердце [sértse] – kalp
счастливый [şşislívıy] – mutlu
честный [çésnıy] – dürüst
поздно [pózna] – geç
праздник [práznik] – bayram
2. ВСТВ harf birleşiminde ilk В harfi okunmaz:
здравствуйте [zdrástvuyti] – merhaba
чувство [çústva] – duygu

Ders 6
İsimlerin Cinsiyeti 1 - Род имен существительных 1

Bu derste Rusça’daki isimlerin cinsleri olduğunu öğreneceksiniz. Rusça’nın üç cinsi şunlar: erkek (eril), dişi (dişil) ve nötr. İsimlerin cinsiyeti son harfine göre tayin edilir.

İsimlerin Cinsiyeti 1 ile ilgili Radyo Dersi (Ders 6)'nin PDF versiyonu için tıklayın 

Aşağıdaki tabloda yer alan her cinse dahil isim gruplara bakıp kelimeleri söyleyin:
Eril cins        Dişil cins Nötr cins

- ünsüz
- й
Bir ünsüz veya – й ile biten isimler eril cinstedir

- а
- я
-а, -я harfleriyle bitenler dişil cinstedir

- о
- e
-о, -е harfleriyle bitenler nötr cinstedir
брат [brat] erkek kardeş
го́род [górat] şehir
музе́й [muzéy] müze
чай [çay] çay
Алексе́й [Alikséy] ко́шка [kóşka] kedi
маши́на [maşína] araba
вода [vadá] su
А́нна [Ánna]
Ка́тя [Kátya] кино́ [kinó] sinema
метро́ [mitró] metro
мо́ре [móri] deniz
окно́ [aknó] pencere
со́лнце [sólntsi] güneş
-ий        -ия -ие, -мя

кафете́рий [kafitériy]

Ту́рция [Túrtsiya]
Росси́я [Rassíya]
А́нглия [Ángliya]
Герма́ния [Girmániya]

зда́ние [zdániyi]
вре́мя [vrémya]
заявле́ние [zayivléniyi]

İsimlerle en basit cümleleri kurmak için «это» [éta] sözcüğü ve ondan hemen sonra bir isim kullanın. Soru yapmak gerekirse «кто» [kto] ve «что» [şto] kullanarak soru vurgulamasını uygulayın. Soru insan ve hayvanlar hakkında olduğu zaman «Кто это?» [kto éta], bitkiler ve cansız varlıklar hakkında olduğunda ise «Что это?» [şto éta] kullanılır:
Кто это? [kto éta?] – Bu kim?
Это Алексей [éta Alikséy] – Bu Aleksey.
Кто это? [kto éta?] – Bu kim?
Это кошка [éta kóşka] – Bu kedi.
Что это? [şto éta?] – Bu ne?
Это ручка [éta rúçka] – Bu kalem.

Cümlede isimlerin yerine Şahıs Zamirlerini söyleyebilirsiniz. Rusça’da eril cins için ОН [on], dişil cins ОНА [aná], nötr cins için ОНО [anó] zamirleri kullanılır:
Eril cins        Dişil cins Nötr cins
он [on]        она [aná] оно [anó]

город, чай, Алексей = он
кошка, ручка, Нина = она
метро, окно, кино = оно

Cümlelere bakın:
Это Алексей [éta Alikséy] – Bu Aleksey. = Это он [éta on] – Bu o.
Это кошка [éta kóşka] – Bu kedi. = Это она [éta aná] – Bu o.
Это метро [éta mitró] – Bu metro. = Это оно [éta anó] – Bu o.

İsimlerin Cinsiyeti konusuyla ilgili alıştırma yapmak için tıklayın.

Cevap anahtarlarına bakmak için tıklayın.

Son olarak bu kuralla ilgili bir özel duruma bakalım. ‘Ь’ (myahkiy znak) ile biten isimler, hem eril, hem de dişil cinste olabilir. Bu isimleri ezberlemeniz gerekir: 
Eril cins    Dişil cins

гость [gost’] – misafir
день [den’] – gün
дождь [doşt’] - yağmur
Кремль [kreml’] – Kremlin
словарь [slavár’] – sözlük
мать [mat’] – anne
дочь [doç’] – kız
ночь [noç’] – gece
осень [ósin’] – sonbahar
новость [nóvast’] – haber

Rusça çok özel durum içeren bir dildir. Bir sonraki dersimizde İsimlerin Cinsiyeti’ne ait olan özel durumlara döneceğiz.

İsimlerin Cinsiyeti 1 ile ilgili Radyo Dersi (Ders 6)'nin PDF versiyonu için tıklayın

Ders 8

Sıfatlar – Прилагательные
Bugünkü dersimizde Rusça sıfatların cümledeki yerini ve kullanışlarını öğreneceğiz. Sıfatlar, ‘како́й?’ [kakóy] (nasıl?) sorusuna cevap vererek genellikle isimlerin özelliklerini açıklar. Rusça’daki sıfatlar, tam ve kısa olabilir. Sıfatlar konusuna tam sıfatlarla başlıyoruz. En çok kullanılan Rusça sıftlar arasında şunları sıralayabiliriz:

большо́й [balşóy] – ма́ленький [málinkiy]
хоро́ший [haróşıy] – плохо́й [plahóy]
но́вый [nóvıy] – ста́рый [stárıy]
молодо́й [maladóy] – пожило́й [pajılóy]
дорого́й [daragóy] – деше́вый [dişóvıy]

Tam sıfatlar, Rusça’da Türkçe’deki gibi isimlerin önünde yer alırlar:

большо́й город – büyük şehir
маленький принц – küçük prens

Rusça Sıfatları, Türkçe’deki Sıfatlara göre daha zor, çünkü isimler gibi cins ve sayısın göre değişir. Bu değişimler tamamen arkasındaki isme bağlıdır. Böylece sıfatlar, isimlerle tam uyum içinde kullanılır. Sıfatlar, genellikle cinsine göre farklı ekleri alır. Aşağıdaki tabloda cins ve sayısına göre Rusça’daki sıfatların eklerini bulabilirsiniz:
Eril  Dişil Nötr Çoğul
Какой? Какая? Какое? Какие?
-ый, -ий, -ой -ая, -яя -ое, -ее -ые, -ие
-ый – sert ünsüzlerden sonra kullanılır: ‘но́вый’
-ий – yumuşak ünsüzlerden sonra: ‘‘си́ний’
-ой – son hece vurgulu olduğunda kullanılır:
‘большо́й’   

-ая – sert ünsüzlerden sonra kullanılır: ‘но́вая’

-яя – yumuşak ünsüzlerden sonra: ‘си́няя’

-ое – sert ünsüzlerden sonra kullanılır: ‘но́вое’

-ее – yumuşak ünsüzlerden sonra: ‘си́нее’

-ые – sert ünsüzlerden sonra kullanılır: ‘но́вые’

-ие – yumuşak ünsüzlerden sonra: ‘‘си́ние’

Bütün sözlüklerde Rusça sıfatları, Eril Cinste gösterilir, çünkü Rusça’da Eril cinsin Tekili, gramer açısından sıfır model olarak kabul edilir. Herhangi bir sıfat seçtikten sonra onu hangi isimle kullanacaksınız diye belirlemeniz gerekir. Sonra da belirlediğiniz isme göre sıfatı da değiştirmeniz lazım olacaktır.

Örneğin, ‘büyük’ anlamına gelen ‘большой’ sıfatını, ‘отель’, ‘страна’ ve ‘метро’ kelimeleri ile beraber kullanmanız gerekiyorsa, önce isimlerin cinsine bakın. Eril cinsteki ‘отель’ kelimesinin önüne ‘большой’ sıfatı, dişil cinste olan ‘страна’nın önüne ‘большая’ dişil cins sıfatı ve nötr cinsteki ‘метро’ kelimesi için de ‘большое’ sıfatı kullanılır:

большой отель - büyük otel

большая страна - büyük ülke

большое метро - büyük metro

Şimdi de sıra, sıfatlarla ilgili üç gramer modeline geldi. Bu üç modelle farklı cümleleri kurabilirsiniz.

I. Какой это…? / Какая это…? / Какое это…? / Какие это…?

Soru sormak için soru kelimelerini cümlenin başına getirip bağlı olduğu ismin cins ve syısına göre değiştirmeniz gerekli olacaktır.

1.
- Какой это город? – Bu nasıl bir şehir?
- Это старый и маленький город. – Bu eski ve küçük bir şehir.

2.
- Какая это гостиница? – Bu nasıl bir otel?
- Это большая хорошая гостиница. – Bu büyük ve güzel bir otel.
- Это дорогая гостиница? – Bu pahalı bir otel mi?
- Нет, это дешевая гостиница. – Hayır, bu ucuz bir otel.

3.
- Какое это кафе? – Bu nasıl bir kafe?
- Это чистое и уютное кафе. – Bu temiz ve rahat bir kafe.
- Оно старое или новое? – Eski mi yeni mi?
- Кафе старое, но очень неплохое. – Kafe eski ama fena değil.

4.
- Какие это номера? – Bu nasıl (ne tür) odalar?
- Это очень дорогие номера. – Bu çok pahalı odalar.

II. Какого цвета…?

Bir şeyin rengini öğrenmek için cümlenin başına ‘Како́го цве́та’ [kakóva tsvéta] sorusunu getirdikten sonra herhangi bir isim kullanabilirsiniz. Soru şekli hiç değişmiyor.

1.
- Какого цвета ваш чемодан? – Bavulunuz ne renk?
- Он черный. – O siyah (eril).

2.
- Какого цвета ваша машина? – Arabanız ne renk?
- Она синяя. – O mavi (dişil).
3.
- Какого цвета ваше пальто? – Paltonuz ne renk?
- Оно красное – O kırmızı.

Lütfen, aşağıdaki renkleri ezberleyin:

белый [bélıy] – beyaz
чёрный [çyórnıy] – siyah
красный [krásnıy] – kırmızı
зелёный [zilyónıy] – yeşil
синий [síniy] – mavi
желтый [jóltıy] – sarı
коричневый [karíçnivıy] – kahve rengi
серый [sérıy] – gri

III. Какой (же)…! / Какая (же)…! / Какое (же)…! / Какие (же)…!

Eğer bir şeye hayranlık veya pişmanlık duygularınızı belirtmek istiyorsanız cümlenin başına sonraki ismin cins ve sayısına göre değişen ‘какой’ [kakóy] kelimesini sonra da sıfatla ismi getirmeniz lazım. Buradaki ‘какой’ kelimesi soru özelliğini kaybeder. Duygularınızı daha sıkı bir şekilde belirtmek istiyorsanız ‘же’ [je] edatını kullanabilirsiniz.

1.
- Какой большой отель! – Ne büyük otel!
- Какой удобный номер! – Ne rahat oda!
- Какой же сильный ветер! – Ne şiddetli rüzgar!

2.
- Какая маленькая улица! – Ne küçük sokak!
- Какая хорошая погода! – Ne güzel hava!

3.
- Какое уютное кафе! – Ne rahat kafe!
- Какое вкусное мороженое! – Ne güzel dondurma!

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Ders 10
Sayılar - Числительные
[yandx]vlasova-vlasovaol/8j2chufwo2.2031[/yandx]

Bugünkü dersimizde Rusça’daki sayıları ve okunuşlarını inceleyeceğiz. Sonra da Sayılarla ilgili bazı Rusça deyim ve atasözleri üzerinde duracağız.

0 – ноль [nol’]
1 – один [adín] (eril), одна́ [adná] (dişil), одно́ [adnó] (nötr) 
2 – два [dva] (eril), две [dve] (dişil)
3 – три [tri]
4 – четыре [çitı́ri]
5 – пять [pyat’]
6 – шесть [şest’]
7 – семь [sem’]
8 – восемь [vósim’]
9 – девять [dévit’]
10– десять [désit’]

11 – одиннадцать [adínadtsat’]
12 – двенадцать [dvinátsat’]
13 – тринадцать [trinátsat’]
14 – четырнадцать [çitı́rnatsat’]
15 – пятнадцать [pitnátsat’]
16 – шестнадцать [şisnátsat’]
17 – семнадцать [simnátsat’]
18 – восемнадцать [vasimnátsat’]
19 – девятнадцать [divitnátsat’]

20 – двадцать [dvátsat’]
30 – тридцать [trítsat’]

40 – сорок [sórak]

50 – пятьдесят [pit’disyát]
60 – шестьдесят [şızdisyát]
70 – семдесят [sém’disyat]
80 – восемдесят [vósimdisyat]

90 – девяносто [divinósta]
100 – сто [sto]

200 – двести [dvésti]
300 – триста [trísta]
400 – четыреста [çitı́rista]

500 – пятьсот [pitsót]
600 – шестьсот [şist’sót]
700 – семьсот [simsót]
800 – восемьсот [vasimsót]
900 – девятьсясот [divitsót]

1000 – тысяча [tísiça / tíşşa]

Sayıların Para Birimleri ile kullanışları
Lütfen, şunları ezberleyin:
1 (один) доллар [dólar] рубль [rubl’]
2 (два), 3,4  доллара [dólara]  рубля [rublyá]
5 – 20  долларов [dólarof]  рублей [rubléy]

Eğer bir şeyin fiyatını öğrenmek istiyorsanız şöyle bir soru sorabilirsiniz:
- Сколько это стоит? [skol’ka eta stoit?] – Bunun fiyatı ne kadar?
- Триста пятьдесят один рубль  – Üç yüz elli bir ruble.
1 (одна) тысяча [tı́siça]  долларов [dólarof]  рублей [rubléy]
2 (две), 3,4 тысячи [tı́siçi] долларов [dólarof]  рублей [rubléy]
5-20 тысяч [tı́siç’] долларов [dólarof]  рублей [rubléy]

Deyim ve Atasözleri

Şimdi ise sizlere Rusça’da sayılarla ilgili en çok kullanılan deyim ve atasözlerini sunuyoruz:

Круглый ноль = Yuvarlak sıfır (İşe yaramaz bir insan için kullanılır).
Лучше один раз увидеть, чем сто раз услышать = Bir defa görmek, yüz defa duymaktan daha iyidir.
Одна голова – хорошо, а две – лучше = İki kafa bir kafadan üstündür (Türkçe karşılığı: El elden üstündür).
Два сапога – пара = İki çizme bir çifttir (Herhangi bir konuda birbirine çok benzeyen iki insan hakkında).
За двумя зайцами погонишься – ни одного не поймаешь = İki tavşanın peşinden koşan hiçbirini yakalayamaz (Zor olan iki işi aynı anda yapmanın güçlüğünden bahsedilir).
В трех соснах заблудиться = Üç çam arasında yolunu şaşırmak (Kolay bir şeyi başaramamak; kolay bir işin çözümünü bulamamak).
На все четыре стороны = Her dört tarafa (İstediği yöne gitmek, kovmak).
Как свои пять пальцев = Kendi beş parmağını gibi bilmek (Bir şeyi çok iyi bilmek, Türkçe karşılığı: Avucunun içini gibi bilmek).
Шестое чувство = Altıncı his.
Семеро одного не ждут = Yedi kişi bir kişiyi bekleyemez. (Bir insan için birçok insan bekletilemez).
Семь раз примерь, один раз отрежь = Yedi defa ölç bir defa kes (Bir şeye başlamadan önce bütün detaylarını düşünmek).
Семь пятниц на неделе = Haftanın her günü Cuma. (Çok kararsız biri için kullanılır).
Дело десятое = Onuncu iş. (Öncelikli olmayan bir iş için kullanılır).
Опять двадцать пять! = Yine yirmi beş! (Hep aynı şeyler tekrarlandığı zaman).
Не имей сто рублей, а имей сто друзей = Yüz rublen olmasın, yüz dostun olsun.

Radyo Dersi'ni (Ders 10) dinlemek için:
***

Fiillerin Mastar Şekli – Инфинитив глагола

Bugünkü dersimizde Fiillerin Mastar Şekilleri konusu üzerinde duracağız. Fiil, diğer dillerde olduğu gibi Rusça’da da önemli bir rol oynar, hem yazma hem de konuşma dilinde sıkça kullanılır. Mastar Şekli, ‘что делать – что сделать?’ (‘ne yapmak?’) sorusuna cevap verir. Rusça’da Fiilin Mastar Şekilleri üç takı ile bitebilir: -ть, -ти, -чь. Aşağıdaki tabloda birkaç örnek bulabilirsiniz:
-ть -ти -чь
знать [znat’] – bilmek, tanımak  идти́ [ittí] – gitmek  помо́чь [pamóç] – yardım etmek
ви́деть [vídet’] – görmek  нести́ [nistí] – taşımak  лечь [leç] – yatmak

Dikkat edilirse bütün yabancı dil sözlüklerinde fiiller Mastar Halinde verilir. Mastar Şeklindeki takılar kaldırılırsa karşımıza fiilin kökü çıkıyor. Bunlar bize sonraki derslerde, fiillerin farklı zaman şekilleri üzerinde çalıştığımız zaman gerekli olacaktır. Örneğin, ‘знать’ (‘bilmek’) fiilini alıp ‘-ть’ (-mek) takısını kaldıralım. Kalan ‘зна-’ (bil-) kökü ile Şimdiki zaman şekillerini kurabiliriz: ‘я зна-ю’ (‘ben bil-iyorum / tanı-yorum’), ‘мы зна-ем’ (‘biz bil-iyoruz’) vs.

Şimdi ise Mastarın bazı kullanım modellerine bakalım.

I. Можно…?

Rusça’da en çok kullanılan kelimelerden biri ise ‘можно’ kelimesi, ‘mümkün’ anlamına gelir, izin alma durumlarında sıkça kullanılır. Cümle başına geçen bu kelimeden sonra Fiilin Mastar şekilleri kullanılır. Bu tip cümleler genellikle şahıssız olur, ondan dolayı kullanımı çok kolaydır:
- Можно войти? – Girmek mümkün mü? = Girebilir miyim?
- Можно спросить? – Sormak mümkün mü? = Sorabilir miyim?
- Можно выйти? – Çıkmak mümkün mü? = Çıkabilir miyim?

1.
- Можно войти? – Girmek mümkün mü? – Girebilir miyim?
- Да, можно. – Evet, mümkün. – Girebilirsiniz.

2.
- Можно посмотреть? – Bakmak mümkün mü? – Bakabilir miyim?
- Да, пожалуйста. – Evet, buyurun.

II. Надо…/ нужно…+ Mastar

‘Надо’ ve ‘нужно’ kelimelerinin Türkçe karşılığı ‘lazım’ ve ‘gerek’. Eğer şahıssız şeklini kullanmak istiyorsanız, o zaman Rusça’da önce ‘Надо…/ нужно…’ kelimesini kullanırsınız, ondan sonra da gerekli Fiilin Mastar şeklini ekleyeceksiniz. Örneğin, ‘Gitmek lazım’ cümlesinin karşılığı ‘Нужно идти’ olur. Lütfen, aşağıdaki örneklere bakın:
Надо работать – Çalışmak lazım.
Надо спать – Uyumak lazım.
Нужно немного отдохнуть – Biraz dinlenmek lazım.
Нужно помочь – Yardım etmek lazım.

Eğer şahıs şekillerini (ben, sen vs.) kullanmak gerekiyorsa cümlenin başına gerekli Şahıs Zamirinin  –E/-A Hali, ondan sonra ‘надо’ ve ‘нужно’ kelimeleri ve son olarak gerekli Fiilin Mastar Şekli kullanılmalı. Şahıs Zamirlerinin –E/-A Hali şekillerini aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz:
Şahıs Zamirleri Şahıs Zamirlerinin -E Hali
я – ben  мне [mné] – bana 
ты – sen тебе [tibé] – sana 
он – o (eril)    ему [yimú] – ona (eril) 
она – o (dişil)    ей [yey] – ona (dişil) 
мы – biz  нам [nam] – bize 
вы – siz  вам [vam] – size 
они – onlar  им [im] – onlara 

Türkçe’deki ‘benim gitmem lazım’ cümlesi, Rusça’da farklı bir şekilde kurulur. Direk tercüme sonucunda karşımıza ‘Bana gitmek lazım’ cümlesi çıkar. Daha çok örneği aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz:
Мне надо (нужно) работать  Benim çalışmam lazım.
Тебе надо (нужно) идти  Senin gitmen lazım.
Ему надо (нужно) спросить  Onun sorması lazım (eril cins için).
Ей  надо (нужно) отдохнуть  Onun dinlenmesi lazım (dişil cins için).
Нам  надо (нужно) лечь рано  Bizim erken yatmamız lazım.
Вам  надо (нужно) бросить курить  Sizin sigara bırakmanız lazım.
Им  надо (нужно) много читать  Onların çok okumaları lazım.

3.
- Простите, мне нужно уйти пораньше. – Kusura bakmayın, erken çıkmam lazım.
- Да, конечно. – Elbette.
4.
- Сегодня нам нужно лечь рано. Завтра утром у нас важная встреча. – Bugün erken yatmamız lazım. Yarın sabah önemli bir görüşmemiz var.

Fiillerin Mastar şekillerini göstermek için değindiğimiz ‘можно’, ‘надо’, ‘нужно’ konularını daha sonraki derslerimizde daha detaylı bir şekilde göreceğiz.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Nepogoda – Kötü Havalar

Bu derste sizlerle hava ile ilgili bir şarkı paylaşıyoruz. Şarkının adı ‘Nepogóda’. Ünlü bir Rus muzikalinde yaklaşık 30 sene önce çıkan bu parçanın adı Rusça’dan Türkçe’ye doğru tercüme edilirse karşımıza ‘(bu hava) hava değil’ diye bir şey çıkıyor. 

Nepogoda – Kötü Havalar
Söz: N. Olev
Müzik: M. Dunayevskiy

Rusça НЕПОГОДА   
[yandx]vlasova-vlasovaol/62di8a261b.4604/[/yandx]
Türkçe Tercümesi

KÖTÜ HAVALAR
Изменения в природе
[İzminéniya f priródi] Değişimler havada
Происходят год от года,
[Praishódyat got at góda]    Yıldan yıla yoğunlaşır daha da
Непогода нынче в моде,
[Nipagóda nı́nçi v módi]  Kötü havalar bugünlerde moda
Непогода, непогода.
[Nipagóda, nipagóda]  Kötü havalar, ah kötü havalar
Словно из водопровода
[Slóvna iz vadapravóda]  Musluktan boşanırcasına
Льет на нас с небес вода.
[Lyot na nas s nibés vadá] Gökyüzünden sular üzerimize akarcasına
Полгода плохая погода,
[Polgóda plaháya pagóda] Kötü havalar yarım sene boyunca
Полгода совсем никуда.
[Polgóda safsém nikudá] Hiç gitmiyor yarım sene boyunca
Никуда - никуда нельзя укрыться нам,
[Nikudá-nikudá nilyzyá ukrı́tsa nam]  Hiç bir yere hiç bir yere saklanamayız
Но откладывать жизнь никак нельзя,
[No atkládıvat’ jı́zn’ nikák nilyzyá] Fakat hayatı da bir kenara bırakamayız
Никуда - никуда, но знай, что где-то там,
[Nikudá-nikudá, no znay şto gté-ta tam] Olacak şey değil, olacak şey değil, fakat haberin olsun, uzaklarda bir yerlerde
Кто-то ищет тебя среди дождя.
[Któ-ta íşşit tibyá sridí dajdyá]  Seni yağmur altında arayan biri var
Грома грозные раскаты
[Gróma gróznıyı raskátı] Gök gürültüsünün korkutucu sesleri
От заката до восхода.
[At zakáta da vashóda] Güneşin batışından doğuşuna kadar
За грехи людские плата –
[Za grihí lyutskíye pláta]  Bu, insanoğlunun günahlarının bir bedeli
Непогода, непогода.
[Nipagóda, nipagóda]  Kötü havalar, ah kötü havalar
Не ангина, не простуда,
[Ni angína, ni prastúda]  Angin değil, soğuk algınlığı da değil
Посерьезнее беда –
[Pasiryózniyi bidá]    Daha ciddi bir dert
Полгода плохая погода,
[Polgóda plaháya pagóda] Kötü havalar yarım sene boyunca
Полгода совсем никуда.
[Polgóda safsém nikudá]  Hiç gitmiyor yarım sene boyunca

Meraklısına ilginç bilgiler

‘Nepogoda’ (‘Kötü havalar’) Şarkısı, ‘Мери Попинс, до свидания’ (‘Meri Popins, güle güle’) Rus müzikali için 1983 yılında yazıldı.

Televizyon muzikali, Pamela Trevers adındaki İngiliz yazarın 1934 yılında yazdığı bir masal üzerine 80lerin başında çekildi. Büyücü bir bakıcının hikayesini anlatan masal, İngiltere’de ve başka ülkelerde çok popüler oldu. Rus muzikali çıktıktan sonra ‘Meri Popins’ adı Rusya’da efsaneleşmiş, ideal bir bakıcı anlamını almıştır.

Muzikalden çıkan ‘Nepogoda’ Şarkısı, Rusya’da her zaman çok popülerdi, bugünlerde de herkesçe bilinir.

Rusya’nın sert hava şartlarından dolayı Ruslar gündelik konuşmalarında genellikle havadan şikayetçidirler. Gerçekten de Rusya’daki kışlar aşırı soğuk, yazlar ise sıcak ve kurak geçer.

‘Nepogoda’ (hava değil) kelimesi, genellikle sonbahar, kış ve ilkbahar başındaki yağmurlu karlı havalar için kullanılır.

Rusça’da kötü hava ile ilgili birkaç deyim bulunuyor:
Şiddetli yağmuru gören Ruslar, ‘льёт как из ведра’ (‘yağmur kovadan boşanırcasına yağıyor’) derler.

Bu tip havalara ayrıca ‘нелётная погода’ (‘uçuş için uygun olmayan hava’; ‘kötü hava şartları’) söylenir. Bu deyim aslında havacılıktan Rusların gündelik hayatına da geçti, sık sık duyulabilir: ‘Погода сегодня нелётная’.

Havanın zor koşullarına rağmen Ruslar yine de bu konuda iyimser olmaya çalışıyorlar. Örneğin, Ruslar’dan ‘у природы нет плохой погоды’ (doğanın kötü havası olmaz) bir deyimi duyabilirsiniz. Bu deyim de popüler bir şarkının adı, fakat sıkça kullanıldığı için kalıplaştı ve şarkıdan ayrı bir şekilde kullanılmaya başladı. 

Elbette, Rusya’da havaların her zaman kötü olduğunu düşünmeyin. Rusya’da Nisan (sonu), Mayıs, Haziiran, Eylül gibi aylar çok rahat ve güzel geçer ve Rusya’yı en iyi ziyaret etme zamanı olarak kabul edilir.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Ders 12
Sahiplik Zamirleri – Притяжательные местоимения
[yandx]vlasova-vlasovaol/2fyu4oj2qr.4514/[/yandx]

Bugünkü dersimizde Sahiplik Zamirleri konusu üzerinde çalışacağız. Sahiplik Zamirleri, ‘чей?’ (kimin?) sorusuna cevap verir, Türkçe’deki ‘benim’, ‘senin’, ‘onun’ vb. sözcükleri gibi kullanılır. İlk önce bu zamirleri, Şahıs Zamirlerini incelediğimiz gibi bir tablo halinde okunuşlarıyla beraber görelim:
Sahiplik Zamirleri Türkçe Karşılıkları
мой [moy]         benim
твой [tvoy]    senin
его́ [yivó]          onun (eril cins)
её́ [yiyó]           onun (dişil cins)
его́ [yivó]          onun (nötr cins)
наш [naş]          bizim
ваш [vaş]          sizin
их [ih]              onların

Rusça’da Sahiplik Zamirleri, isimler ve sıfatlar gibi cinslere göre değişebilir. Zamirin cinsiyeti ondan sonra gelen kelimeye bağlıdır. Eğer kelime eril cinsteyse Sahiplik Zamiri de eril cinste olacaktır. Ayrıca, Sahiplik Zamirlerinin tekil ve çoğul halleri de mevcuttur. Aşağıdaki tabloyu iyice incelemeye çalışın:
Şahıs Zamirleri  Eril Cins
Чей [çey] (а́дрес)? Dişil Cins
Чья [ç’ya] (маши́на)? Nötr Cins
Чьё [ç’yo] (фо́то)? Çoğul
Чьи [ç’yi] (докуме́нты)?
я  мой а́дрес моя́ маши́на моё́ фо́то  мои́ докуме́нты
ты  твой а́дрес твоя́ маши́на твоё́ фо́то твои́ докуме́нты
он  его а́дрес его́ маши́на его́ фо́то  его́ докуме́нты
она её а́дрес её́ маши́на её́ фо́то её́ докуме́нты
мы наш а́дрес на́ша маши́на на́ше фо́то  на́ши докуме́нты
вы ваш а́дрес ва́ша маши́на  ва́ше фо́то ва́ши докуме́нты
они  их а́дрес их маши́на их фо́то их докуме́нты

Gördüğünüz gibi, üçüncü şahıs Tekil ve Çoğul hallerinde (его, её, их) Sahiplik Zamirlerinin Cinsiyeti ve Çoğul hali değişmez, bu işimizi biraz da olsa kolaylaştırıyor, çünkü sözü edilen zamirleri olduğu gibi ezberleyip kullanabilirsiniz.
Sıra örneklere geldi. Lütfen, aşağıdaki cümleleri iki modelde ele alalım:

I. Э́то ваш…(Bu sizin... mi)?
1)
- Э́то ваш бага́ж? – Bu sizin bagajınız mı?
- Да, мой. – Evet, benim (bagajım).
- Нет, не мой. – Hayır, benim (bagajım) değil.
2)
- Прости́те, э́то ва́ша су́мка? – Pardon, bu sizin çantanız mı?
- Да, моя́. – Evet, benim (çantanım).
- Нет, не моя́. – Hayır, benim (çantam) değil.
3)
- Извини́те, э́то ва́ше пальто́? – Affedersiniz, bu sizin paltonuz mu?
- Да, моё́. – Evet, benim (paltom).
- Нет, не моё́. – Hayır, benim (paltom) değil.
4)
- Э́то ва́ши ве́щи? – Bu sizin eşyalarınız mı?
- Да, мои́. – Evet, benim (eşyalarım).
- Нет, не мои́. – Hayır, benim (eşyalarım) değil.

II. Чей (э́то)…(Bu kimin...)?
1)
- Что э́то? – Bu ne?
- Э́то телефо́н. – Bu telefon.
- Чей э́то телефо́н? – Bu kimin telefonu?
- Э́то мой телефо́н. – Bu benim telefonum.
2)
- Что э́то? – Bu ne?
- Э́то су́мка. – Bu çanta.
- Чья э́то су́мка? – Bu kimin çantası?
- Э́то моя́ су́мка. – Bu benim çantam.
3)
- Чьё э́то пальто́? – Bu kimin paltosu?
- Э́то моё́ пальто́. – Bu benim paltom.
4)
- Чьи э́то ве́щи? – Bu kimin eşyaları?
- Э́то мои́ ве́щи. – Bu benim eşyalarım.

Lütfen, aşağıdaki diyaloğu okuyun ve tercüme etmeye çalışın. Bu diyalogda biri, fotoğraf göstererek ailesini ve evcil hayvanlarını anlatıyor.
- Кто́ э́то?
- Э́то моя́ ма́ма.
- А э́то?
- Э́то мой па́па и мой брат (Unutmayalım ki, ‘папа’ kelimesi, ‘a’ ile bitmesine rağmen eril cins sözcüğü).
- А где ва́ша сестра́?
- Моя́ сестра́ на рабо́те.
- Э́то – ва́ша соба́ка?
- Да, э́то – моя́ соба́ка.
- А э́то – ваш кот?
- Да, э́то – мой кот.

Ders 14

Şimdiki Zaman 1 – Настоящее время 1
[yandx]vlasova-vlasovaol/3epbih4r5r.2132/[/yandx]

Bugünkü dersimizde Fiillerin Şimdiki Zaman Şekillerine başlıyoruz. Bu konu çok geniş olduğu için sonraki derslerimizde de üzerinde çalışmaya devam edeceğiz. Fiillerin Şimdiki Zaman Şekillerini oluşturmak için öncelikle eylemin Mastar Halinden fiilin kökü bulunur, sonra ise cins, Tekil ve Çoğul haline göre gerekli Şimdiki Zaman takısı kullanılır.

Ломать не строить!

Şimdiki Zaman kurallarına geçmeden önce Rusça’daki Fiillerin iki gruba ayrıldığına dikkat çekmemiz gerekiyor. Bu iki gruba I. Tip ve II. Tip Fiiller adı verilir, çünkü her iki gruba ait olan fiiller birbirinden farklı olarak çekilir. Fiilin Tipini belirlemek için fiilin Mastar Şekline bakmak gerekir. I. Tip grubuna Mastar Şekillerinde ‘–ать’ ve ‘–ять’ ile biten fiiler, başka bir değişle sonunda ‘-ить’ olmayan fiiller de girer.
Örneğin, I. Tip fiiller arasında ‘менять’ (değiştirmek) ve ‘ломать’ (kırmak) fiillerini bulabiliriz.

II. Tip Fiileri ise, Mastar Şeklinin ‘-ить’ ile biten fiilleridir. Bu grup çok sayıda istisnai durumlar içerdiği için bunlara sonraki derslerimizde de döneceğiz. Bugün incelemekte olduğumuz konunun ana fikrini yakalamak için şu cümleyi ezberlemeye çalışın: ‘Лома́ть – не стро́ить’ (‘Kırmak, kurmak manasına gelmez’). Bu, bir Rus atasözü olmakla beraber bugünkü kuralı ezberlemenizde de size yardımcı olacak. Bu cümledeki ‘-ать’ ile biten ‘ломать’ fiili, I. Tipe aitse ‘-ить’ ile biten fiil II. Tiptedir.

Şimdi ise I. Tip fiiler üzerinde çalışmaya başlayalım.
Daha önce öğrendiğimiz gibi Fiilin kökünü çıkarmak için Mastar Şeklinden -ть, -ти veya -чь takılarını kaldırmalıyız. Kaldırdıktan sonra da kalan köke Şimdiki Zaman takılarını eklememiz gerekecek. Örneğin, ‘работать’ fiilindeki ‘-ть’ Mastar takısı kaldırıldıktan sonra karşımıza ‘работа-’ kökü çıkıyor. Şimdiki Zaman Şekillerini doğru ve yerinde fiilin kökünü böylelikle bulmuş oluyoruz.

Şimdi de Çekim tablolarına geçelim.

I. Tip Fiillerin Çekim Şekilleri
Şahıs Zamiri  Şimdiki Zaman Şekli I. Tip Takılar
я  рабо́та-ю (çalışıyor-um)  -ю
ты рабо́та-ешь (çalışıyor-sun) -ешь
он    рабо́та-ет (çalışıyor,eril cins) -ет
она рабо́та-ет (çalışıyor,dişil cins) -ет
мы  рабо́та-ем (çalışıyor-uz) -ем
вы  рабо́та-ете (çalışıyor-sunuz) -ете
они рабо́та-ют (çalışıyor-lar) -ют

Kendiniz de şu Fiileri aynı şekilde çekerek ezberlemeye çalışın:

гуля́ть [gulyat’] – gezmek
де́лать [délat’] – yapmak
ду́мать [dúmat’] – düşünmek, sanmak
знать [znat’] – bilmek
игра́ть [igrát’] – oynamak
обе́дать [abédat’] – öğle yemeği yemek
отвеча́ть [atviçát’] – cevap vermek
понима́ть [panimát’] – anlamak
слу́шать [slúşat’] – dinlemek
спра́шивать [spráşivat’] – soru sormak
счита́ть [şşitát’] – saymak

Şimdi sıra cümle kurmaya geldi. Rusça cümlelerde kelime düzeni oldukça serbest olduğu halde nesne ve eylemin yeri önemlidir. Bu anlamda Rusça, İngilizce’nin aksine Türkçe’deki cümle kurma yapısına daha çok benzerlik gösterir. Olumlu cümlede genel olarak önce isim veya Şahıs Zamiri, ondan sonra fiil kullanılır, fiilden sonra da cümlenin diğer unsurları eklenir. Karşımızda soru cümlesi varsa, bu kelime düzeni korunur, fakat soru kelimesi (что - ne, где - nerede, когда́ – ne zaman vb.) cümle başına geçer.

Lütfen, aşağıdaki örneklere bakın:

Olumlu ve Soru Kelimeleriyle Soru

1.
- Приве́т, что вы де́лаете? – Selam, ne yapıyorsunuz?
- Мы гуля́ем. – Geziyoruz.
2.
- Как вы ду́маете, магази́н рабо́тает? – Market çalışıyor mu? Ne düşünüyorsunuz?
- Ду́маю, рабо́тает. – Çalışıyor diye düşünüyorum.
- Спаси́бо. – Teşekkürler.
- Не за что. – Bir şey değil.

Olumlu Soru

Cümlede soru kelimesi kullanılmıyorsa kelime düzeni olumlu cümledeki gibi kalır, soru tonlaması uygulanır.

3.
- Он зна́ет ру́сский язы́к? – Rusça biliyor mu?
- Ду́маю, он зна́ет. – Biliyor diye düşünüyorum.
4.
- Она́ сейча́с обе́дает? – Şimdi öğle yemeği mi yiyor?
- Да, она́ сейча́с обе́дает. – Evet, şimdi öğle yemeğini yiyor.
5.
- Вы рабо́таете? – Çalışıyor musunuz?
- Да, мы рабо́таем. – Evet, çalışıyoruz.
- А я отдыха́ю. – Ben ise dinleniyorum.

Olumsuz ve Olumsuz Soru

Olumsuz şeklini yapmak için fiilin önüne ‘не’ (-mA-) olumsuz edatı getirilir. Lütfen, örneklere bakın:

6.
- Вы ду́маете, они́ зна́ют ру́сский язы́к? – Sizce, onlar Rusça biliyorlar mı?
- Нет, не зна́ют. – Hayır, bilmiyorlar.

Rusça olarak soruyu daha kibar bir şekilde sormak için olumsuz soru şeklini uygulamak mümkündür. Örneğin, ‘вы не зна́ете…?’ (‘biliyor musunuz’), ‘ты не хо́чешь…?’ (‘istiyor musun?’) gibi sorular Rus kulağına daha kibar gelir. Aşağıdaki örneğe bakın:

7.
- Простите, вы не знаете, кто это?
- Не знаю. Думаю, это русские туристы.

‘-ся’ Fiilleri

I. Tip Fiillere ayrıca ‘-ся’ takısı ile biten Dönüşlü Fiiller de aittir. Bu fiiller yukarıda bulunan tablodaki takıları ekledikten sonra ‘-ся’ takısını alır (‘ben’ ve ‘siz’ şekillerinde ise ‘-сь’ takısı dâhil):
Örnek olarak şu fiili inceleyelim:
умыва́ться [umıvátsa] – elini yüzünü yıkamak
Şahıs Zamiri Şimdiki Zaman Şekli I. Tip Takılar
я  умыва́-ю-сь (elimi yüzümü yıkıyor-um)  -ю+сь
ты  умыва́-ешь-ся (elini yüzünü yıkıyor-sun)  -ешь+ся
он  умыва́-ет-ся (elini yüzünü yıkıyor; eril)  -ет+ся
она  умыва́-ет-ся (elini yüzünü yıkıyor;dişil)  -ет+ся
мы  умыва́-ем-ся (elimizi yüzümüzü yıkıyor-uz)  -ем+ся
вы  умыва́-ете-сь (elinizi yüzünüzü yıkıyor-sunuz)  -ете+сь
они  умыва́-ют-ся (ellerini yüzlerini yıkıyor-lar)  -ют+ся

Şimdi kendiniz de tablodaki takıları ekleyerek şu fiili çekin:
здоро́ваться [zdaróvatsa] – selamlaşmak
заниматься [zanimátsa] – uğraşmak, yapmak, çalışmak

Lütfen, aşağıdaki örneklere bakın:
8.
- Что они́ де́лают? – Onlar ne yapıyorlar?
- Я не зна́ю. Ду́маю, они́ здоро́ваются. – Selamlaşıyorlar.
9.
- Что ты де́лаешь? – Ne yapıyorsun?
- Я умыва́юсь. – Elimi yüzümü yıkıyorum.
10.
- Приве́т, чем занима́етесь? Отдыхаете или работаете? – Merhaba, ne yapıyorsunuz? Dinleniyor musunuz çalışıyor musunuz?
- Нет, мы не отдаха́ем, мы рабо́таем. – Hayır, dinlenmiyoruz, çalışıyoruz.
- Вы о́чень мно́го рабо́таете. – Çok çalışıyorsunuz.
- Да, э́то пра́вда. – Evet, doğru.

Şimdiki Zaman 2 – Настоящее время 2
Bugünkü dersimizde Fiillerin Şimdiki Zaman Şekillerine devam ederek II. Tip Fiillerin şekillerine geçiyoruz. Hatırlarsanız II. Tip Fiiler, Mastar Şeklinin ‘-ить’ ile biten fiilleridir. Ayrıca, bu grup çok sayıda istisnai durumlar içerir.

II. Tip fiiller arasında ‘говорить’ (konuşmak) ve ‘строить’ (kurmak, yapmak) fiillerini bulabiliriz.

Önceki derslerde öğrendiğimiz gibi Fiilin kökünü çıkarmak için Mastar Şeklinden –ить takısını kaldıracağız. Kaldırdıktan sonra da kalan köke Şimdiki Zaman takılarını ekleyeceğiz. Çekim tablolarına geçelim.

II. Tip Fiillerin Çekim Şekilleri
Şahıs Zamiri Şimdiki Zaman Şekli II. Tip  Takılar
я  говор-ю́ (konuşuyor-um)  -ю
ты  говор-и́шь (konuşuyor-sun) -ишь
он, она  говор-и́т (konuşuyoryor)  -ит
мы  говор-и́м (konuşuyor-uz)  -им
вы    говор-и́те (konuşuyor-sunuz) -ите
они говор-я́т (konuşuyor-lar)  -ят / -ат

Şimdi de II Tip Fiileri yukarıda gösterilen tablodaki gibi çekiniz:
звони́ть [zvanít’] – telefon etmek, aramak
стро́ить [stróit’] – yapmak, kurmak
чини́ть [çinít’] – yapmak, tamir etmek

Bu gruba çok sayıda istisnai durumla karşılaşabiliriz.
1.

Rusça'da 2 Fiil, –ить ile bitmesine rağmen I. Tip Fiiller gibi çekilir: 

брить [brit’] – tıraş etmek
стелить [stilít’] – sermek
я  бре́-ю (tıraş ediyorum)  стел-ю́ (seriyor-um)
ты  бре́-ешь (tıraş ediyor-sun)  сте́л-ешь (seriyor-sun)
он, она  бре́-ет (tıraş ediyor) сте́л-ет (seriyor)
мы  бре́-ем (tıraş ediyor-uz)  сте́л-ем (seriyor-uz)
вы  бре́-ете (tıraş ediyor-sunuz)  сте́л-ете (seriyor-sunuz)
они бре́-ют (tıraş ediyor-lar)  сте́л-ют (seriyor-lar)

2.
Ayrıca II. Tipe istisnai fiiller de girer. Bunlar:
a) -еть ile biten 7 fiil:

смотре́ть [smatrét’] – bakmak
ви́деть [vídit’] – görmek
ненави́деть [nenavídit’] – nefret etmek
терпе́ть [tirpét’] – sabretmek
верте́ть [virtét’] – çevirmek
оби́деть [abídit’] – kırmak, incitmek
зави́сеть [zavísit’] – bağlı olmak

b) -ать ile biten 4 fiil:

гнать [gnat’] – kovmak
дыша́ть [dışát’] – nefes almak
держа́ть [dirját’] – tutmak
слы́шать [slı́şat’] – duymak, işitmek

Bu fiiller, II. Tip çekilişe göre çekilir
я  смотр-ю́ (bakıyor-um) дыш-у́ (nefes alıyor-um)
ты  смо́тр-ишь (bakıyor-sun)  ды́ш-ишь (nefes alıyor-sun)
он, она  смо́тр-ит (bakıyor)  ды́ш-ит (nefes alıyor)
мы  смо́тр-им (bakıyor-uz)  ды́ш-им (nefes alıyor-uz)
вы  смо́тр-ите (bakıyor-sunuz)  ды́ш-ите (nefes alıyor-sunuz)
они смо́тр-ят (bakıyor-lar)  ды́ш-ат (nefes alıyor-lar)

Yukarıda verilen fiillerin 1. Şahıs Tekil Şeklinde kökün son harfi değişir. Bu durumları mutlaka ezberleyin:

видеть (д-ж) – ви́-ж-у (görüyorum)
ненавидеть (д-ж) – ненави́-ж-у (nefret ediyorum)
приходить (д-ж) – прихо-ж-у́ (geliyorum)
зависеть (с-ш) – зави́-ш-у (bağlı oluyorum)
вертеть (т-ч) – вер-ч-у́ (çeviriyorum)

Bazen de 1. Şahıs Tekil Şeklinde kökten sonra ekstra harf getirilir:

терпеть (п+л) – терп-л-ю́ (sabrediyorum)
ставить (в+л) – ста́в-л-ю (koyuyorum)
спать (п+л) – сп-л-ю́ (uyuyorum)

Şimdi sıra cümle kurmaya geldi. Lütfen, aşağıdaki örneklere bakın:

1.
- Вы говори́те по-ру́сски? – Siz Rusça konuşuyor musunuz?
- Да, я говорю́ по-ру́сски – Evet, Rusça konuşuyorum.
2.
- Что ты смо́тришь? – Neyi izliyorsun?
- Я смотрю́ но́вости – Haberleri izliyorum.
3.
- Что вы ви́дите? – Neyi görüyorsunuz?
- Мы ви́дим банк – Bankayı görüyoruz.
4.
- Ты ча́сто звони́шь свои́м роди́телям? – Annebabanı sık sık mı arıyorsun?
- Раз в неде́лю – Haftada bir defa.
5.
- Ты уже спишь? – Uyuyor musun artık?
- Нет, еще́ не сплю – Hayır, daha uyumuyorum.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Ders 16
Yeni Yılınız kutlu olsun! Yeni mutluluğunuz olsun – С Новым Годом! С новым счастьем!
[yandx]vlasova-vlasovaol/2duyqe0g1w.3527[/yandx]

İndir

Bugünkü dersimizde Rusların Yeni Yıl geleneklerine devam ediyoruz. Bugün Rusların Yılbaşı gecesinde neler yaptıklarını, Eski yeni yıl ne demek olduğunu, Yılbaşı öncesi ve sonrası tebriklerini inceleyeceğiz.

Bugünkü dersimize bir diyalogla başlıyoruz. Bu diyalogda geçen dersteki kahramanlarımız Katya ile Ümit buluşup Yılbaşı gecesini konuşuyorlar. Lütfen, okuyun:

Умит: Катя, расскажи, как русские празднуют Новый год? – Katya, Ruslar Yeni Yılı nasıl kutlarlar, anlatır mısın, lütfen?
Катя: О, с удовольствием! Примерно за неделю до Нового года, а иногда и раньше мы наряжаем елку. Многие предпочитают живую елку, чтобы дома был запах ели. А еще к новогоднему столу мы обязательно покупаем мандарины и шампанское. 31 декабря целый день готовимся встречать Новый год, делаем салат Оливье и другие блюда. – Memnuniyetle! Yıl Başından bir hafta önce, bazen de daha erken çam Noel ağacını süsleriz. Birçok insan, canlı çam ağacını tercih eder, çünkü o zaman ev çam ağacı kokosuyla doluyor. Ayrıca, Yılbaşı sofrası için mutlaka mandalina ve şampanya alırız. 31 Aralık’ta bütün gün Yeni Yıl’ı kutlamaya hazırlanırız, Olivye Salatasını ve başka yemekleri yaparız. 
Умит: Катя, ты знаешь, этот салат в Турции называют русским! – Katya, biliyor musun, Türkiye’de bu slataya Rus Salatası diyorlar.
Катя: Да, я знаю, такое название используют во многих других странах. Но у русских это салат Оливье, по имени французского повара, который его придумал. 31 декабря по телевизору целый день идут фильмы про Новый год. Мы всегда смотрим фильм «С легким паром!», его показывают по всем каналам! Это новогодняя комедия. Еще мы созваниваемся с родственниками и друзями, поздравляем их с наступающим Новым годом. – Evet, biliyorum, bu isim başka ülkelerde de kullanılır. Fakat Ruslar, bu salatayı ilk yapan Fransız aşçı adına buna Olivye Salatası diyorlar. 31 Aralık’ta bütün gün boyunca televizyonda Yılbaşı filmleri gösteriliyor. Biz her zaman ‘Sıhhatler olsun!’, bütün televizyon kanallarında oynuyor. Bu bir Yılbaşı komedisidir. Ayrıca bütün akraba ve arkadaşlarımızla telefonlaşıyoruz, yaklaşan Yeni Yılı kutluyoruz.     
Умит: Когда начинается праздник? – Bayram ne zaman başlar?
Катя: Обычно все садятся за стол в 10-11 вечера, сначала провожают старый год, вспоминают, как он прошел. Без пяти двеннадцать по телевизору начинается поздравление президента, потом бьют Куранты – главные часы Кремля. Под бой Курантов мы открываем и пьем шампанское, говорим друг другу «С наступившим!» или «С Новым Годом, с Новым счастьем!». Потом застолье продолжается, еще примерно два часа мы звоним и поздравляем наших друзей и знакомых. – Genellikle herkes akşam saat 10-11’de masa başına oturur, Eski Yıl ile vedalaşır. On ikiye beş kala televizyonda Devlet Başkanı’nın kutlama konuşması başlar, sonra da Kremlin’in baş saati olan Kurantı, çalar. Kurantı çalarken şampanya açar içeriz, birbirimize ‘Yeni Yılınız kutlu olsun’ veya ‘Yeni Yılınız kutlu olsun, yeni mutluluğunuz olsun!’ deriz. Sonra herkes sofra kutlamalarına devam eder, yaklaşık iki saat boyunca arkadaş ve tanıdıklarımızı arayıp bayramlaşırız. 
Умит: Катя, а когда дарят подарки? – Katya, hediyeler ne zaman verilir?
Катя: Подарки у нас ставят под елку. После двеннадцати, уже в Новом году, каждый открывает свой подарок. Если ты хочешь подарить что-нибудь своим друзьям или знакомым, можешь сделать это до и после Нового года. – Hediyeler, Noel ağacının altına koyulur. Saat on ikiden sonra, Yeni Yıla geçildiği zaman herkes hediyesini açar. Arkadaş ve tanıdıklarına birşeyler hediye etmek istersen bunu hem Yılbaşından önce hem de Yılbaşından sonra yapabilirsin.
Умит: Что русские обычно дарят друг другу на Новый год? – Ruslar, genellikle Yılbaşı Bayramında birbirine ne hediye eder?
Катя: Обычно это небольшие шуточные подарки – ручки, календари, фигурки-символы Нового года, конфеты в праздничной упаковке. – Genellikle bunlar, küçük hediyelik eşya, kalem, yeni yıl takvimi, Yeni Yıl sembolü olan hayvan figürü veya bir kutu şeker.
Умит: Недавно я слышал очень странное выражение – Старый Новый год. Расскажи, пожалуйста, что это такое? – Önce çok tuhaf bir ifade duydum – Eski yeni yıl. Bu ne demek olduğunu anlatır mısın lütfen?
Катя: Это праздник, который бывает только в России! Старый Новый Год празднуют в ночь с 13го на 14 января. В 1918 году русские перешли с григорианского календаря на юлианский. Разница между этими календарями – 13 дней. Раньше Старый Новый год, то есть Новый год по старому стилю отмечался 13 января. По этой же причине Рождество русские отмечают не 25го декабря, как в Европе, а 7 января. – Bu, sadece Rusya’da olan bir bayramdır! Eski Eski yeni Yıl Ocağın 13 gecesini 14üne bağlayan gece kutlanır. 1918 yılında Ruslar, Gregoryen takviminden Jülyen takvimine geçti. İki takvim arasındaki fark 13 gün oldu. Önceleri Eski yeni yıl, yani eski takvime göre Yeni Yıl, 13 Ocak’ta kutlanırdu. Aynı sebepten dolayı Ruslar Noel’i de Avrupa’da olduğu gibi 25 Aralık’ta değil, 7 Ocak’ta kutlarlar.
Умит: Значит, 13 января Новый год празднуют еще раз? – Demek ki, 13 Ocak’ta Yeni Yıl tekrar kutlanır, değil mi?
Катя: Нет, Умит, это символический праздник. Однако по телевизору повторяют все новогодние программы. – Hayır, Ümit, bu sembolik bir bayram. Ancak televizyonda bütün Yılbaşı programları tekrarlanır.
Умит: Катя, спасибо за интересный рассказ. – Katya, ilginç hikayen için teşekkür ederim.   
Катя: Пожалуйста! – Rica ederim.

Şimdi bizi ilgilendiren noktaların üzerinde duralım.

Çam Noel Ağacı
Rusya’da çam Noel ağacı hem canlı жива́я ёлка [jiváya yólka] hem de yapay иску́сственная ёлка [iskústvinnaya yólka] olabilir. Canlı çam ağacının kokusu, evde yılbaşına özgü bir ortam yaratıyor, fakat ağacın iğnelerinin dökülmesi nedeniyle temizlik problemleri yaşandığı için bazıları yapay ağaçları tercih eder. Canlı çam Noel ağaçları ise özel ağaç pazarlarından alınır. Bunun Rusçası, ёлочный база́р [yólaçnıy bazár].

Olivye Salatası
Bu salata, Türkiye’de Rus salatası adıyla biliniyor. Türkiye’de ve diğer ülkelerde Rus salatası olarak bilinen bu salata, küp şeklinde kesilen patates, havuç, yeşil bezelye ve diğer sebzelerden yapılır. Ayrıca Rusya’da bu salatanın içine kırmızı et ya da tavuk eti küçük küçük kesilerek ilave edilir. Neredeyse bütün bayramlarda Rusların sofralarında bulunan bu salata, ilk defa 1860’lı yıllarda Moskova’da Fransız aşçı tarafından yapıldı. Aşçının adı Olivye’ydi. O zamandan beri bu salata, Rusya’da Olivye Salatası adıyla meşhur oldu. Türkiye’de ise bu salata, 1917 Devrimi’nden sonra İstanbul’a büyük ölçüde kaçan Beyaz Ruslar ve İstanbul’da açtıkları Rus restoran ve lokantalar sayesinde yaygın oldu.

Ирония судьбы, или с лёгким паром!
Türkçesi ‘Kader oyunu veya Sıhhatler olsun!’ filmi, Noel Baba, Kar Kızı, Olivye Salatası ve şampanyanın yanısıra, Rusya’da Yılbaşı sembolleri arasına girdi. Ирония судьбы, или с лёгким паром! [iróniya sut’bı́ íli s lyóhkim páram], bir Yılbaşı komedisi, aynı zamanda aşk hikâyesi ve Sovyet döneminin standart yaşamını eleştiren bir komedisidir.

Yılbaşı öncesi ve sonrası tebrikleri
Ruslar, birbirini Yılbaşı gecesinden önce kutluyorsa, ‘C наступа́ющим Но́вым го́дом!’ [s nastupáyuşşim nóvım gódam] ya da kısaca ‘с наступа́ющим!’ [s nastupáyuşşim] derler ve yazarlar. Bu, ‘yaklaşan Yılbaşınızı kutluyorum’ anlamına gelir. Yılbaşı gecesi’nden sonra ise ‘С наступи́вшим Но́вым го́дом!’ [s nastupífşim nóvım gódam] veya kısa versiyonu olan ‘С наступи́вшим!’ [s nastupífşim] kutlama sözlerini kullanır. Diğer tebrik formülü de ‘Yeni Yılınız kutlu olsun! Yeni mutluluğunuz olsun!’: ‘С Но́вым Го́дом, с Но́вым сча́стьем!’ [s nóvım gódam s nóvım şşástyim].                       

Hediye Meselesi
Ruslar her yıla ait bir hayvan sembölü olduğuna inanır. Bu hayvanlar takvimi, Uzakdoğu ülkelerinde yaygındır. Ruslar da, bu takvimi kabul etmemelerine rağmen her yılın bir hayvan koruyucusu olduğu fikrini benimsemişler, birbirine yılın sembolü küçük hayvan figürlerini hediye eder.

Parmaklarını yalarsın – Пальчики оближешь!

Bugünkü dersimizde yemeklerle ilgili birkaç Rusça deyimini inceleyeceğiz. İlk olarak biraz Rus mutfağının özelliklerine değinelim. Rusya, geniş topraklarında mutfaklarıyla beraber birçok farklı kültür barındırdığı için Rusya’nın mutfağı çok değişik yemek ve damak tatlarını birleştirir. Örneğin, Ruslar, Özbeklerin etli pilavlarını ve Kafkaslarda yaşayan halkların 'şaşlık' adıyla bilinen kebap gibi birçok yemek türünü benimseyerek kendi mutfaklarına kazandırmışlardır.   

I. Па́льчики обли́жешь

İlk inceleyeceğimiz deyim, Ruslar tarafından yemek kalitesi hakkında söylenen ve evin hanımına kompliman olarak kullanılan ‘Па́льчики обли́жешь’ [Pál’çiki ablíjış] deyimi. Söz konusu deyimin tıpatıp Türkçe karşılığı bulunuyor: ‘Parmaklarını yalarsın’. Her iki dildeki bu deyime, konuşma dilinde sıkça rastlanır.
Şimdi örneklere bakalım:

- Блины очень вкусные, пальчики оближешь! – Krepler çok iyi, parmaklarını yalarsın.

Krepler (blinı́), Rus mutfağının ayrılamaz bir parçası. Kreplerin içine herşey koyulur (peynir, yumurtayla yeşil soğan, yumurtayla peynir vb), ayrıca reçelden havyarla kırmızı balığa kadar birçok şeyle yenir. Tadı hem tuzlu hem de tatlı olabilir. Blinı́, Türk damak tadına uyduğu için Türkler tarafından çok sevilir.

II. Язы́к прогло́тишь

Şimdi de sıra, bir önceki deyimin neredeyse aynı manasına gelen ‘Язы́к прогло́тишь’ [yızı́k praglótiş] deyimine geldi. Rusça’dan Türkçe’ye doğrudan tercüme edilirse karşımıza ‘dili yutacak kadar güzel’ diye bir şey çıkar. Örneğe bakın:
- Как вам борщ? – Borsç’u nasıl buldunuz?
- Борщ – язык проглотишь! – Dili yutacak kadar güzel.

‘Borşç’ dünyaca ünlü geleneksel Rus çorbası, genellikle dana et suyuna farklı sebzeler eklenerek pişirilir, yoğun kırmızı rengiyle bilinir.
‘Па́льчики обли́жешь’ ve ‘язы́к прогло́тишь’ gibi deyimler, genellikle resmi olmayan durumlarda, herkesin büyük bir sofrada toplandığı zaman, yakın arkadaşlar arasında söylenir.

III. На сла́ву

Aynı zamanda yemeğin veya başka bir şeyin kaliteli olmasını vurgulamak isteyen Ruslar, ‘на сла́ву’ [na slávu] deyimini kullanırlar. Bu deyim, ‘mükemmel’ anlamına gelir.
- Как обед? – Öğle yemeği nasıldı?
- Обед был на славу! – Öğle yemeği mükemmeldi!

- Как вы сходили в гости? – Misafirliğe gittiniz, nasıl geçti?
- Прекрасно! Нас угостили на славу! – Çok güzel! Bize mukemmel yemekler ikram ettiler!

IV. Ру́сский салат или Оливье?

Dersimizin son kısmında bir kalıbın hikayesine yer verelim. Türkiye’de ve diğer ülkelerde Rus salatası olarak bilinen salata, Rusya’da farklı bir isim taşır, Olivyé [alivyé] Salatası olarak bilinir. Bu salata, küp şeklinde kesilen patates, havuç, yeşil bezelye ve diğer sebzelerden yapılır. Ayrıca Türkiye’ye göre Rusya’da bu salatanın içine kırmızı et ya da tavuk eti küçük küçük kesilerek ilave edilir. Neredeyse bütün bayramlarda Rusların sofralarında bulunan bu salata, ilk defa 1860’lı yıllarda Moskova’da Fransız aşçı tarafından yapıldı. Aşçının adı Olivye’ydi. O zamandan beri bu salata, Rusya’da Olivye Salatası adıyla meşhurdur.

Rus Salatası, 1917 Devrimi’nden sonra İstanbul’a büyük ölçüde kaçan Beyaz Ruslar ve İstanbul’da açtıkları Rus restoran ve lokantalar sayesinde Türkiye’de de yaygın oldu. Soğuk Savaş döneminde Rus Salatası, Türkiye’de Amerikan Salatası olarak yayılmaya devam etti. Bugünlerde ise yine Türkiye’deki bu salataya Rus Salatası denir.

İyi Rusça konuşuyorsun - Ты хорошо говоришь по-русски

Bu dersimizde fiillerin zarflarla kullanılmasını inceleyeceğiz, özellikle ‘konuşmak, bilmek, anlamak, okumak’ ve ‘yazmak’ gibi yabancı dil öğrenimi ile ilgili fiiller üzerinde duracağız, gündelik Rusça konuşmalarında sizlere yardımcı olacak bazı cümlelere de yer vereceğiz.

Önce gerekli olabilecek fiillere bakalım:
зна́ть [znat’] – bilmek
изуча́ть [izuçát’] – öğrenmek
говори́ть [gavarít’] – konuşmak
понима́ть [panimát’] – anlamak
чита́ть [çitát’] – okumak
писа́ть [pisát’] – yazmak

Şimdi sıra fiillerin çekim şekillerine geldi:
я      зна́ю изуча́ю понима́ю чита́ю пишу́ говорю́
ты    зна́ешь изуча́ешь понима́ешь чита́ешь пи́шешь говори́шь
он, она      зна́ет изуча́ет понима́ет чита́ет пи́шет говори́т
мы      зна́ем изуча́ем понима́ем чита́ем пи́шем говори́м
вы зна́ете изуча́ете понима́ете чита́ете пи́шете говори́те
они      зна́ют изуча́ют понима́ют чита́ют пи́шут говоря́т

Şimdi de Rusça’daki yabancı dillerin isim hallerini ve telafuzularını inceleyelim:

ру́сский язы́к [rússkiy yızı́k] – Rusça
туре́цкий язы́к [turétskiy yızı́k] – Türkçe
англи́йский язы́к [anglískiy yızı́k] – İngilizce
неме́цкий язы́к [nimétskiy yızı́k] – Almanca
францу́зский язы́к [frantsússkiy yızı́k] – Fransızca

Bu ifadelerin karşılığında zarflar da kullanılabilir:
по-ру́сски [pa rússki] – Rusça(da)
по-туре́цки [pa turétski] – Türkçe(de)
по-англи́йски [pa anglíski] – İngilizce(de)
по-неме́цки [pa nimétski] – Almanca(da)

по-францу́зски [pa frantsússki] – Fransızca(da)

Ayrıca dikkat etmeniz gereken bir nokta daha var: dersimizin başında geçen bazı fiillerle sıfat, diğerleri ile ise zarfın kullanılmasını gerekir. Aşağadaki tabloya bakın, ezberlemeye çalışın:
изуча́ть (öğrenmek), знать (bilmek) говори́ть (konuşmak), понима́ть (anlamak), чита́ть (okumak), писа́ть (yazmak)
ру́сский язы́к по-ру́сски
туре́цкий язы́к по-туре́цки
англи́йский язы́к по-англи́йски
неме́цкий язы́к по-неме́цки
францу́зский язы́к по-францу́зски

Tablodakiler, cümlede fiillerden sonra kullanılır:

Я знаю русский язык. – Ben Rusça biliyorum.
Ты изучаешь турецкий язык? – Sen Türkçe öğreniyor musun?
Он говорит по-немецки. – O Almanca konuşuyor.
Мы понимаем по-английски. – Biz İngilizce anlıyoruz.
Вы читаете по-французски? – Siz Fransızca(da) okuyor musunuz?

Они пишут по-русски. – Onlar Rusça(da) yazıyorlar.
Ayrıca, herhangi bir yabancı dili hangi seviyede bildiğinizi ifade etmeniz gerekiyorsa, şu zarfları kullanabilirsiniz:

хорошо́ [haraşó] – iyi
свобо́дно [svabódna] – serbest
пло́хо [plóha] – kötü
немно́го [nimnóga] – biraz
чуть-чуть [çu-çút’] – az, azıcık; çok az

Bunlar ‘biraz Rusça konuşuyorum’ gibi cümlelerde Türkçe’de olduğu gibi fiilden önce kullanılır:

Я немно́го понима́ю по-ру́сски. – Biraz Rusça anlıyorum.
Ты хорошо́ говори́шь по-туре́цки. – Sen iyi Türkçe konuşuyorsun.

Son olarak cümlelere geçelim:

1.
- Вы говори́те по-ру́сски? – Siz Rusça konuşuyor musunuz?
- Да, я говорю́ по-ру́сски / Да, говорю́. – Evet, Rusça konuşuyorum / Evet, konuşuyorum.
- Нет, я не говорю́ по-ру́сски / Нет, не говорю́. – Hayır, Rusça konuşmuyorum / Hayır, konuşmuyorum.

2.
- Вы понима́ете по-англи́йски? – İngilizce anlıyor musunuz?
- Да, я немно́го понима́ю по-англи́йски. – Evet, biraz İngilizce anlıyorum.
- Нет, я совсе́м не понима́ю по-англи́йски. – Hayır, hiç İngilizce anlamıyorum.

3.
- Ты зна́ешь ру́сский язы́к? – Rusça biliyor musun?
- Да, я зна́ю. – Evet, biliyorum.
- Нет, я не зна́ю. – Hayır, bilmiyorum.
- Я то́лько начина́ю изуча́ть ру́сский язы́к. – Rusça öğrenmeye yeni başlıyorum.

4.
- Како́й язы́к ещё ты знае́шь? – Başka hangi dili biliyorsun?
- Я зна́ю неме́цкий. – Almanca biliyorum.
- Я хорошо́ говорю́ по-англи́йски. – Çok iyi İngilizce konuşuyorum.

5.
- Скажи́те, здесь кто́-нибудь говори́т по-туре́цки? – Pardon, burada kimse Türkçe konuşuyor mu (Türkçe konuşan var mı)?
- Нет, извини́те, здесь никто́ не говори́т по-туре́цки? – Hayır, kusura bakmayın, burada kimse Türkçe konuşmuyor.

6.
- Что вы де́лаете на уро́ках? – Derslerde neler yapıyorsunuz?
- Мы говори́м, чита́ем и пи́шем по-ру́сски. – Rusça konuşuyoruz, okuyoruz ve yazıyoruz.

7.
- Вы читаете и пишите по-русски? – Rusça’da okuyor yazıyor musunuz?
- Да, конечно. Я же русский! – Evet, tabii ki! Ben Rusum (eril cins)!

8.
- Я немного говорю, понимаю, читаю и пишу по-русски! Я изучаю русский язык. – Biraz Rusça konuşuyorum, okuyorum ve yazıyorum. Ben Rusça öğreniyorum.

9.
- Извините, я плохо говорю по-турецки. А вы знаете русский язык? – Kusura bakmayın, ben kötü Türkçe konuşuyorum. Siz de Rusça biliyor musunuz?
- Чуть-чуть. – Çok az.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Saat kaçta? – В котором часу?

Bugünkü dersimizde Rusça ‘Saat kaçta?’ sorusunu sormayı ve bu soruya cevap vermeyi öğreneceğiz.

Rusça’da, ‘Saat kaçta?’ sorusu genellikle ‘В кото́ром часу?’ [fkatóram çısú?] şeklinde sorulur . Cevap farklı şekillerde verilebilir. Bugünkü derste tam saatleri ve saatle dakika belirlemeyi inceleyeceğiz.

I. Saatler

İlk önce tam saatlere bakalım. ‘Saat beşte’ tipindeki cümleyi söylemek için Rusça’da önce ‘В’ edatı, ondan sonra sayı ve ful cevap gerekiyorsa farklı hal eklerini alan ‘час’ (‘saat’) kelimesi kullanılır.

a) ‘Saat birde’ söylemek için Rusça’da sayı kullanılmaz:

в час [fças] – Saat birde

b) 2 – 4 sayılarıyla ise tam tersi, ‘В’ edatından sonra yalnız sayı kullanılabilir, ondan sonra gelen ‘часа’ kelimesi kaldırılabilir:

в два (часа́) [vdva (çisá)]

в три (часа́) [ftri (çisá)]

в четыре (часа́) [fçitı́ri (çisá)]

c) 5 – 20 sayılarıyla da ‘В’ edatından sonra yalnız sayı kullanılabilir, ondan sonra gelen ‘часов’ kelimesi konuşma dilinde hiç söylenmiyor:

в пять (часо́в) [fpyat’ (çisóf)] – saat beşte

в шесть (часо́в) [fşest’ (çisóf)] – saat altıda

в семь (часо́в) [fs’em’ (çisóf)] – saat yedide

Ayrıca, Rusça’da öğleden sonraki saatler için konuşma dilinde sayıları basitleştirerek tek haneli sayıları kullanmayı tercih ederler. Örneğin, ‘saat 13’te (on üçte)’ yerine ‘saat 1de (birde)’ denir. Aynı şekilde ‘saat 16da’ için ‘saat 4de’, ‘saat 22de’ için ‘saat 10da’ kullanılır.

Yalnız öğleden öncesi veya sonrasını vurgulamak için Rusça’da ‘утра́’ [utrá], ‘дня’ [dnya], ‘ве́чера’ [véçira] veya ‘но́чи’ [nóçi] kelimelerini kullanabilirsiniz. Böylece, ‘saat 16da’ yerine ‘gündüz saat 4de’ söylemeniz daha uygun olur:

в 16.00 = в четы́ре (часа́) дня

в 7.00 = в семь (часо́в) утра́

в 20.00 = в во́семь (часо́в) ве́чера

в 2.00 = в два (часа́) но́чи

Şimdi örneklere bakalım:

1.

- В кото́ром часу́ мы встреча́емся? – Saat kaçta buluşuyoruz?

- Мы встреча́емся в двена́дцать часо́в. – Saat on ikide buluşuyoruz.

2.

- В кото́ром часу́ у вас самолёт? – Uçağunız saat kaçta?

- В два часа́. – Saat ikide.

- Дня и́ли но́чи? – Gündüz mü gece mi?

- Дня. – Gündüz.

3.

- В кото́ром часу́ ты возвраща́ешься домо́й? – Saat kaçta eve dönüyorsun?

- Я возвраща́юсь домо́й в семь. А ты? – Saat yedide eve dönüyorum. Ya sen?

- А я в шесть. – Ben ise altıda.

4.

- В кото́ром часу́ она́ ложи́тся спать? – Saat kaçta yatıyor?

- Она́ ложи́тся спать в двена́дцать но́чи. – Gece saat on ikide yatıyor.

5.

- В кото́ром часу́ они́ е́дут на рабо́ту? – Saat kaçta işe gidiyorlar?

- Они́ е́дут на рабо́ту в семь утра́. – Sabah saat yedide işe gidiyorlar.

Eğer Rusça’da ‘в семь часо́в’ yerine ‘часо́в в семь’ ifadesi kullanılıyorsa, bu ‘yaklaşık’ saat anlamına gelir. Daha önceki derslerimizde vurguladığımız gibi, Ruslar zamanla oldukça serbest oldukları için gündelik hayatında 10-15 dakikalık gecikmeler oldukça normal karşılanır. Böylece, ‘часо́в в семь’ – ‘yaklaşık saat yedide’ demektir. Tabii ki, bu ağırlıklı olarak özel hayat ve sabit takvime bağlı olmayan durumlar için uygundur.

6.

- В кото́ром часу́ приезжа́ют го́сти? – Misafirler saat kaçta geliyor?

- Думаю, часо́в в пять. – Sanırım, yaklaşık saat beşte.

II. Saat + dakika

Bugünkü derste Rusça saatle dakika söylemenin en kolay yolu olan ‘elektronik saat’ prensibine uyacağız. Bu prensibe göre saatle dakikalar elektronik saat kadranında yansıtıldığı gibi söylenir. Ayrıca bunları havaalanlarında, garlarda ve sabit takvimi kulanıldığı bütün yerlerde duyabilirsiniz.‘Saat 16.15da’ söylemek için Rusça’da önce ‘в’ edatı, ondan sonra 16 sayısı ve ‘часо́в’ kelimesi, sonra da 15 sayısı ve ‘минут’ kelimesi kullanılır. Aşağıda ‘dakika’ anlamına gelen ‘минута’ kelimesinin ‘в’ edatıyla hal kullanımını bulabilirsiniz. Bunları da ezberlemeye çalışın:

1 (одну) мину́ту [minútu]

2 (две), 3, 4 мину́ты [minútı]

5 – 20 мину́т [minút]

Lütfen, örneklere bakın:

7.

- В кото́ром часу́ отправля́ется по́езд? – Tren saat kaçta hareket ediyor?

- В три часа́ четы́ре мину́ты. – Saat üç dörtte (03:04da).

8.

- В кото́ром часу́ прилета́ет самолёт? – Uçak saat kaçta geliyor?

- В семь часо́в де́сять мину́т. – Saat yedi onda (07:10da).

Konuşma dilinde ‘Saat 19.01da’ tipi cümlelerde 'ноль' (‘sıfır’) sayısı ve sıfırdan dokuza kadar sayı, ondan sonra ise ‘минута’ kelimesi kullanılmıyor:

9.

- В кото́ром часу́ начина́ется э́та програ́мма? – Bu program saat kaçta başlıyor?

- В девятна́дцать ноль одну́. – Saat on dokuz sıfır birde (19:01da).

10.

- В кото́ром часу́ открыва́ется эта ста́нция? – Bu istasyon saat kaçta açılıyor?

- В шесть ноль пять. – Saat altı sıfır beşte (06:05da).

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Yol konusu ile ilgili deyimler – Фразеологизмы по теме "дорога"

Bugünkü dersimizde Rusça’daki uzun yola gidenlere söylenen ve vedalaşma-ayrılma ile ilgili birkaç deyim üzerinde duracağız.

I. Счастли́вого пути́!

Rusça’da uzun yolculuk yapacak olanlarla garda, havaalanlarında ve başka yerlerde vedalaşırken olumlu bir dilek olarak şu deyim kullanılır: ‘Счастли́вого пути́’ [Şşislívava putí]. Bunun Türkçe karşılığı ise ‘İyi yolculuklar’dır. Aşağıdaki örneği okuyun:

- Я слы́шал, ты уезжа́ешь в Стамбу́л. – Duyduğuma göre İstanbul’a gidiyorsun.
- Да, е́ду че́рез два дня. – Evet, iki gün sonra gidiyorum.
- Счастли́вого пути́! – İyi yolculuklar!
- Спаси́бо. – Teşekküerler.

Bununla aynı anlama gelen başka bir deyim kullanılabilir. Bu da, Türkçesi ‘Yolunuz açık olsun’ olan ‘В до́брый путь’ [Fdóbrıy put’] deyimidir. Örneğe bakın:

- За́втра мы уезжа́ем в Сара́тов. – Yarın Saratov’a gidiyoruz.
- Ну что ж, в до́брый путь! – Hadi, yolunuz açık olsun!

Ayrıca, ‘В до́брый путь’ deyimi ile, sadece vedalaşırken ve iyi yolculuklar dilerken değil, farklı durumlarda karşılaşabilirsiniz. Bu deyim mecazi anlamda da kullanılır. Bunu bir insana yeni işte, yeni hayatta başarılar dilemek istiyorsanız da diyebilirsiniz. Lütfen, örneği okuyun:

- Что ты собира́ешься де́лать тепе́рь, по́сле университе́та? – Şimdi, üniversiteden sonra ne yapmayı düşünüyorsun?
- В сле́дующем ме́сяце я начина́ю рабо́тать в одно́й кру́пной компа́нии. – Gelecek ay bir büyük şirkette çalışmaya başlıyorum.
- Како́й молоде́ц! В до́брый путь! – Afferin! Yolun açık olsun!

II. Мя́гкой поса́дки!

Günümüzde uçak yolcukları insanların zamanı tasarruf ettiği için sık sık yapılmaya başladı. Onun için uçakla yolculuk yapacak arkadaşınıza Rusça olarak şunları da söyleyebilirsiniz: ‘мя́гкой поса́дки’ [myáhkay pasátki] (yumuşak inişler) veya ‘лётной пого́ды’ [lyótnay pagódı] (iyi hava şartları). Eskiden bunlar uçak pilotlarına söyleniyordu, fakat sonra uçakla gidip gelenlere de söylenmeye başlandı. Lütfen, örneklere bakın:

- Сего́дня лечу́ в Пермь. – Bugün Perm şehrine uçuyorum.
- Жела́ю лётной пого́ды и мя́гкой поса́дки! – İyi hava şartları ve yumuşak inişler diliyorum.
- Спаси́бо! – Sağol!

III. Ска́тертью доро́га!

Çok yakın arkadaşlar, tanıdıkların arası bozulmuşsa ve insanlar düşman gibi ayrılıyorsa giden kişiye karşı ‘ска́тертью доро́га’ [skátert’yu daróga] ifadesi kullanılabilir. Bu ifadenin tam Türkçe karşılığı bulunmuyor. Deyimin, ‘gitmeyi düşünüyorsan git, ben de sevineyim’ manası var. Tabii ki, bu ifade biraz kaba karşılanır ve çoğu zaman insanlar öfkeliyse söylenir. Fakat önceden Rusça’da bu deyimin ters anlamı vardı, bu bir iyi yolculuklar dileğiydi, ‘senin yolun sofra örtüsü gibi önüne serilsin’ anlamına geliyordu. Zaman geçtikçe deyimin anlamı da değişti. Lütfen, örneği okuyun:

- Как же мне всё надое́ло! Я ухожу́! – Herşeyden bıktım! Gidiyorum artık!
- Ну и уходи́! Ска́тертью доро́га! – Gidiyorsan git!

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Uyanmak istemiyorum! – Не хочу просыпаться!
Bugünkü dersimizde Rusça’nın en zor konularından birini incelemeye başlıyoruz. Derste ‘-ся, -сь’ takılarıyla biten ve insanın rutin hareketlerini belirten Dönüşlü Eylemler üzerinde çalışacağız. Lütfen, şuna dikkat edin: ünlüden sonra –сь, ünsüzden sonra –ся gelir:

нести́сь [nistís’] – koşarak gitmek

учи́ться [uçítsa] – okumak

Bu derse en çok kullanılan fiillerle başlıyoruz. Aslında Rusça’daki –сь, -ся takılarını Türkçe’deki gramer unsurlarıyla karşılaştıracak olursak karşımıza çok farklı durum çıkar. Onun için mümkün olduğu kadar bu derste incelemekte olduğumuz fiilleri ezberlemeye çalışın. Genel olarak Dönüşlü Eylemin anlamı, nesnenin kendi kendine yapılan eylemdir. Bunu, Türkçe’deki –n- (uya-n-mak) ekiyle karşılaştırabiliriz. Tabii ki, her zaman Rusça ile Türkçe arasında karşılık bulamayız, çünkü Rusça’da birçok istisna durum mevcuttur. Ama yine de yüzde yüz karşılıklar vardır:

просыпа́ться [prasipátsa] – uyanmak

мы́ться [mı́tsa] – yıkanmak

одева́ться [adivátsa] – giyinmek

Bazen Türkçe’deki –n- unsurunun karşılığı bulunmuyorsa da eylemin dönüşlü anlamı bellidir (insan bu hareketi kendi kendine yapıyor):

причёсываться [priçyósıvatsa] – saçını taramak

умыва́ться [umıvátsa] – elini yüzünü yıkamak

отправля́ться [atpravlyátsa] – yola çıkmak (insan kendini yola gönderiyor)

возвраща́ться [vazvraşyátsa] – geri dönmek

собира́ться [sabirátsa] – toplanmak, toparlanmak; bir şey yapmayı düşünmek

ложи́ться (спать) [lajítsa] – yatmak (insan kendi kendini yatırıyor)

Yukarıda geçen fiilleri Tamamlanmamış Eylem Biçiminde gördük. Oysa bütün bu fiillerin iki biçimi bulunuyor:

- Tamamlanmamış Eylem Biçimi (devam eden, sınırsız bir eylem) – что де́лать? [şto délat’] sorusuna cevap verir

- Tamamlanmış Eylem Biçimi (sınırla sınırlanan bir eylem) – что cде́лать? [şto zdélat’] sorusuna cevap verir

Şimdi ‘Ben istiyorum / Ben istemiyorum’ modeli üzerinde duralım:

Не хочу́ + де́лать

(Tamamlanmamış Eylem Biçimi)

Хочу́ + сде́лать

(Tamamlanmış Eylem Biçimi)
просыпа́ться [prasipátsa] – uyanmak просну́ться [prasnútsa] – uyanmak
мы́ться [mı́tsa] – yıkanmak помы́ться [pamı́tsa] – yıkanmak
одева́ться [adivátsa] – giyinmek оде́ться [adétsa] – giyinmek
причёсываться [priçyósıvatsa] – saçını taramak причеса́ться [priçasátsa] – saçını taramak
умыва́ться [umı́vatsa] – elini yüzünü yıkamak умы́ться [umı́tsa] – elini yüzünü yıkamak
отправля́ться [atpravlyátsa] – yola çıkmak, gitmek отпра́виться [atprávitsa] – yola çıkmak, gitmek
возвраща́ться [vazvraşátsa] – geri dönmek верну́ться [virnútsa] – geri dönmek
собира́ться [sabirátsa] – toplanmak, toparlanmak; bir şey yapmayı düşünmek собра́ться [sabrátsa] – toplanmak, toparlanmak; bir şey yapmayı düşünmek
ложи́ться (спать) [lajítsa] – yatmak  лечь (спать) [leç’] – yatmak

Şimdi örneklere bakalım:

1.

- Не хочу́ просыпа́ться ра́но! Хочу́ просну́ться по́сле обе́да, приня́ть ва́нну, вы́пить ча́шечку ко́фе и то́лько пото́м пое́хать на рабо́ту! – Erken uyanmak istemiyorum! Öğleden sonra uyanmak, banyo yapmak, bir kahve içmek ve yalnızca ondan sonra işe gitmek istiyorum!

2.

- Я просыпа́юсь в шесть утра́, встаю́, иду́ в ва́нную, умыва́юсь, причёсываюсь, одева́юсь, за́втракаю и отправля́юсь на рабо́ту. – Saat altıda uyanıyorum, kalkıyorum, banyoya gidiyorum, elimi yüzümü yıkıyorum, saçımı tarıyorum, giyiniyorum, kahvaltı yapıyorum ve işe gidiyorum.

3.

- Вы куда́-нибудь собира́етесь ле́том? – Yazın bir yere gitmeyi düşünüyor musunuz?

- Да, ле́том мы собира́емся пое́хать в Са́нкт-Петербу́рг. – Evet, yazın Sankt-Petersburga gitmeyi düşünüyoruz.

4.

- В кото́ром часу́ он возвраща́ется домо́й? – Eve saat kaçta dönüyor?

- Он возвраща́ется о́чень по́здно, в де́вять. – Eve çok geç, saat dokuzda dönüyor.

5.

- Каки́е у тебя́ пла́ны на ве́чер? – Akşam için planların ne?

- Сего́дня ве́чером я хочу́ верну́ться домо́й и сра́зу лечь спать, потому́ что за́втра я собира́юсь просну́ться пора́ньше и пое́хать на да́чу. – Bu akşam eve dönmek ve hemen yatmak istiyorum, çünkü yarın sabah erken uyanmayı ve yazlık eve gitmeyi düşünüyorum.

6.

- Ты что, не хо́чешь возвраща́ться в Москву́? – Sen Moskova’ya dönmek istemiyor musun?

- Нет, я хочу́ поскоре́е верну́ться домо́й, но не хочу́ собира́ться, у меня́ так мно́го веще́й! – Hayır, bir an önce eve dönmek istiyorum, fakat toparlanmak (eşyalarımı toplamak) istemiyorum, o kadar çok eşyam var ki!

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Geçmiş Zaman 1 – Прошедшее время 1
Bugünkü dersimizde Fiillerin Geçmiş Zaman Şekillerine başlıyoruz. Bu konu fiillerin Görünüş biçimleri konusuna bağlıdır. Önceki derslerimizde de belirttiğimiz gibi, Rusça’daki fiillerin iki biçimi vardır. Bunlar Tamamlanmış ve Tamamlanmamamış Eylem Biçimleri. Bugünkü dersimizde Tamamlanmamış Eylem Biçimlerine değineceğiz.

Tamamlanmamış Eylemlerin Geçmiş Zaman Şekli, ‘что де́лал?’ [şto délal] – ne yaptı? sorusuna cevap verir.

Tamamlanmamış Eylem Biçimi ne zaman kullanılır?
- Bir hareketin yapıldığını söylemek gerekirse:
Я рабо́тал – Ben çalıştım.
- Eylemin yapıldığı süreç vurgulanıyorsa:
Я рабо́тал весь день. – Bütün gün çalıştım.
- Hareket periyodik olarak tekrarlanıyorsa:
Я рабо́тал ка́ждый день. – Her gün çalıştım.

Kısaca söylemek gerekirse bu eylemlerin tamamlanış süresi sınırlı değildir.

Tamamlanmamış Eylem için Geçmiş Zaman Biçimi nasıl yapılır?

Fiillerin Geçmiş Zaman Şekillerini yapmak için Fiilin Mastar Şeklini alarak fiilin kökünü çıkardıktan sonra cins ve sayısına göre çekilir. Çekimlerde ise fiilin köküne Geçmiş Zaman takıları eklenir:

Рабо́тать = рабо́та- + ть:
я - рабо́та-л (çalış-tım, eril cins), рабо́та-ла (çalış-tım,dişil cins)
ты - рабо́та-л (çalış-tın, eril cins), рабо́та-ла (çalış-tın,dişil cins)
он - рабо́та-л (çalış-tı,eril cins)
она - рабо́та-ла (çalış-tı,dişil cins)
мы - рабо́та-ли (çalış-tık)
вы - рабо́та-ли (çalış-tınız)
они - рабо́та-ли (çalıştı-lar)

Genel kuralı aşağıdaki tabloda bulabilirsiniz:

Nötr Cinsteki eylemlere gündelik hayatta sık sık rastlanmaz. Ama yine de bir örnek verelim:

Вре́мя наста́ло. - Zaman geldi.

Şimdi birkaç fiil daha alalım:

Şimdi Geçmiş Zaman ile kullanılan Zarflara bakalım:

вчера́ [fçirá] – dün
позавчера́ [pazafçirá] – önceki gün
ра́ньше [rán’şı] – önce, eskiden
в про́шлом ме́сяце / году́ [f próşlam mésitsı / gadú] – geçen ay / yıl
на про́шлой неде́ле [na próşlay nidéli] – geçen hafta
в про́шлый понеде́льник / вто́рник / четве́рг [f próşlıy panidél’nik / ftórnik / çitvérk] – geçen Pazartesi günü / Salı günü / Perşembe günü
в про́шлую сре́ду / пя́тницу [f próşluyu srédu / pyátnitsu] – geçen Çarşamba günü / Cuma günü
в про́шлое воскресе́нье [f próşlaye vaskrisénye] – geçen Pazar günü
в про́шлые выходны́е [f próşlıye vıhadnı́yi] – geçen hafta sonu
весь день / ве́чер / ме́сяц [ves’ den’ / véçir / mе́syats] – bütün gün / akşam / ay
всё у́тро [fsyo útra] – bütün sabah
всю ночь [fsyu noç'] – bütün gece

Yukarıdaki zarflar cümlede genellikle fiilden sonra gelir:

Вчера́ он рабо́тал весь день. – Dün bütün gün çalıştı.

Dikkat! Aşağıdaki iki zarf ise her zaman fiilden önce kullanılır:

уже́ [ujé] – artık
ещё не [işşyó ne] – daha + olumsuz fiil (yapmadım):

Он ещё не за́втракал. – Daha kahvaltı yapmadı.

Şimdi örneklere bakın:

1.
- Приве́т, что ты де́лал вчера́? – Selam, dün ne yaptın?
- Я весь день оформля́л докуме́нты. – Bütün gün belgelerle uğraştım.

2.
- Позавчера́ мы не ви́дели вас на вечери́нке. – Önceki gün sizi partide görmedik.
- Да, позавчера́ мы весь ве́чер рабо́тали в о́фисе. – Evet, önceki gün bütün akşam ofiste çalıştık.

3.
- До́брое у́тро! Вы уже́ за́втракали? – Günaydın! Kahvaltınızı yaptınız mı (artık)?
- Нет, мы ещё не за́втракали. – Hayır, daha kahvaltımızı yapmadık.

4.
- В про́шлом году́ они́ рабо́тали без выходны́х! – Geçen sene dinlenmeden çalıştılar.

5.
- Она́ уже́ звони́ла? – O (artık) aradı mı?
- Да, она́ уже́ звони́ла. – Evet, (artık) aradı.

6.
- Ты когда́-нибудь чита́ла э́ту кни́гу? – Bu kitabı hiç okudun mu (dişil)?
- Да, я чита́ла э́ту кни́гу. – Evet, bu kitabı okudum (dişil).
- Нет, я никогда́ ра́ньше не чита́ла э́ту кни́гу. – Hayır, daha önce bu kitabı hiç okumadım (dişil).

Sevgili arkadaşlar! Şimdi siz de tercüme ediniz:
1. Dün ne yaptın (eril)? Dinlendin mi? (eril) – Hayır, çalıştım (eril).
2. (Artık) kahvaltı yaptın mı (dişil)? – Hayır, daha kahvaltı yapmadım (dişil).
3. Arkadaşım bütün sabah belgelerle uğraştı (eril).
4. Biz geçen ay her gün çalıştık.
5. Geçen hafta sonu çok dolaştık.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...

Neredeydin? – Где ты был?

Bugünkü dersimizde Geçmiş Zaman Şekillerine devam ediyoruz. Rusça’da ‘Neredeydin?’ sorusunu sormak için önce ‘где’ – ‘nerede?’ soru sözcüğü, sonra ‘ты’ şahıs zamiri ve son olarak ‘быть’ [bıt’] fiilinin Geçmiş Zaman Şekli kullanılır.

Rusça’daki ‘быть’ fiili, İngilizce’deki ‘to be’ fiilinin karşılığıdır. Ayrıca, ‘быть’ fiili Türkçe’ye farklı olarak tercüme edilebilir. Çoğu zaman Türkçe’deki ‘olmak’, ‘gitmek’, ‘bulunmak’ fiillerinin karşılığı olarak kullanılır:

- Где ты был вчера́? [gde tı bıl vçera?]  – Dün neredeydin? (eril cins)

- Вчера́ я был в клу́бе. [vçera ya bıl v klube?] – Dün kulüpteydim / Dün kulübe gittim (eril cins).

Şimdi ‘быть’ fiilinin Geçmiş Zaman Çekimlerine bakalım:

ben/я – бы-л [bıl] (eril cins), бы-ла́ [bıla] (dişil cins)
sen/ты – бы-л [bıl] (eril cins), бы-ла́ [bıla] (dişil cins)
o/он – бы-л [bıl] (eril cins);
o/она – бы-ла́ [bıla] (dişil cins)
o/оно – бы́-ло [bılo] (nötr cins)
biz/мы – бы́-ли [bıli]
siz/вы – бы́-ли [bıli]
onlar/они – бы́-ли [bıli]

Rusça’da ‘быть’ fiiliyle cümle kurmak için cümleyi her zaman başka öğelerle tamamlamak gerekir:

1) -İ halindeki isim: я был до́ма / на дискоте́ке
2) kısa sıfat: я был бо́лен / здоро́в

Şimdi örneklere bakın:

1.

- Где вы бы́ли вчера́? – Dün neredeydiniz?

- Вчера́ мы бы́ли в кино́. А вы? – Biz sinemadaydık. Ya siz?

- Мы весь день бы́ли до́ма. – Bütün gün evdeydik.

2.

- Ты была́ больна́ на про́шлой неде́ле? Я не ви́дел тебя́ в о́фисе.– Sen geçen hafta hasta mıydın? Seni ofiste görmedim.
- Нет, я была́ в о́тпуске. – Hayır, izinliydim / tatildeydim.

3.

- Где они́ бы́ли в выходны́е? – Hafta sonu neredeydiler?
- По-мо́ему, они́ бы́ли на экску́рсии. – Bence turistik tura gittiler.

4.

- Что это бы́ло? – Neydi bu?
- Ка́жется, э́то был град. – Doluymuş / Dolu yağmış.

5.

- Прости́те, где была́ моя́ ка́мера? – Benim kameram neredeydi?
- Ка́мера была́ в ба́ре. Вы наве́рное, забы́ли её здесь вчера́. – Kamera bardaydı. Onu dün burada unutmuşsunuz.

6.

- Вы не зна́ете, где Алексе́й был вчера́? – Biliyor musunuz? Aleksey dün neredeydi?
- Он весь день был на рабо́те. – Bütün gün işteydi.
- А позавчера́? – Ya önceki gün?
- Позавчера́ он был за го́родом, отдыха́л. – Önceki gün şehir dışındaydı, dinleniyordu.

7.

- Вчера́ ве́чером ты уже́ был в Москве́? – Dün akşam (artık) Moskova’da mıydın?
- Нет, вчера́ ве́чером я был в Стамбу́ле, прилете́л сего́дня у́тром. – Hayır, dün akşam İstanbul’daydım, sabah uçakla geldim.

Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle...